Lady Oscar… Το Ρόδο των Βερσαλλιών ανθίζει ακόμα

Βρισκόμαστε στην ταχύτατα αναπτυσσόμενη, μα βαθιά ανδροκρατούμενη, Ιαπωνία των αρχών της δεκαετίας του 70. Μια κοινωνία όπου οι γυναίκες, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, διατηρούσαν τον παραδοσιακό τους ρόλο στην κουζίνα και το σπίτι. Κόντρα στις συνθήκες των καιρών, όμως, μια νεαρή κοπέλα, η Ριόκο Ικέντα, είχε μια ιδιαίτερα τολμηρή ιδέα… και αποφάσισε να τη διεκδικήσει.

Η Ριόκο ήθελε ν’ αφηγηθεί μια ιστορία γύρω από τα γεγονότα της πτώσης της Αυλής των Βερσαλλιών και της έναρξης της Γαλλικής Επανάστασης. Και όχι μόνο να την αφηγηθεί… μα και να τη σχεδιάσει η ίδια, σε μορφή κόμικς – ή μάνγκα, όπως είναι γνωστά τα κόμικς στην Ιαπωνία. Με άλλα λόγια, ήθελε να δημιουργήσει ένα μάνγκα ιστορικού και πολιτικού περιεχομένου – πράγμα ανήκουστο! Αφενός επρόκειτο για έναν χώρο όπου κυριαρχούσαν οι άντρες συνάδελφοί της• αφετέρου η ίδια η ιδέα ενός κόμικ με κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο, που θα απευθυνόταν σε ένα ευρύτερο εφηβικό κοινό, ήταν απλά αδιανόητη. Σαν να μην έφταναν αυτά, η Ριόκο γύρευε να θίξει ευρύτερα ζητήματα ταυτότητας και φύλου – και όλα αυτά να τα επενδύσει μ’ ένα τραγικό ρομάντζο.

Η Ριόκο προσέγγισε, με επιφύλαξη, τον εκδότη ενός περιοδικού που απευθυνόταν σε κορίτσια – και του εκμυστηρεύτηκε το σχέδιό της. “Είναι μια ιστορία για τη Μαρία Αντουανέτα, την τραγική βασίλισσα και το ξέσπασμα της Επανάστασης. Θα συμπεριλαμβάνει ασφαλώς πολύ ρομάντζο, όμως ταυτόχρονα θα αναφέρεται στη διαφθορά της Αυλής, στις κοινωνικές ανισότητες, στην επανάσταση”.

Ο εκδότης αρνήθηκε χωρίς περιστροφές. “Τα παιδιά και οι γυναίκες δεν καταλαβαίνουν από Ιστορία”, της είπε.

Η Ριόκο επέμεινε. Διέθετε έναν δυναμισμό που ενδεχομένως αντλούσε από την προγενέστερη αριστερή πολιτικοποίησή της (την οποία αμφιβάλλουμε πως γνώριζε ο εκδότης). “Δώστε μου μια ευκαιρία”, του είπε. Τελικά, τον έπεισε. “Καλά. Μα αν η ιστορία δεν έχει απήχηση από το ξεκίνημα, την κόβουμε”.

Κι έτσι, γύρω στο 1972, άρχισε να εκδίδεται μια νέα σειρά μάνγκα, που ονομάστηκε: Το Ρόδο των Βερσαλλιών [Versailles no Bara] – και δημοσιεύτηκε σ’ ένα περιοδικό που απευθυνόταν, κατά κύριο λόγο, σε νεαρά κορίτσια.

 

******

Πενήντα χρόνια μετά. Ιούνιος του 2023. Έχω μόλις ολοκληρώσει την παρακολούθηση της σειράς άνιμε “Το Ρόδο των Βερσαλλιών” – που γυρίστηκε το 1979, βασισμένο στην ιστορία της Ριόκο Ικέντα. Και νιώθω… απογυμνωμένος. Ξέρω πως έχω παρακολουθήσει μια από τις ομορφότερες σειρές κινουμένων σχεδίων που είχα την ευκαιρία να δω, ως σήμερα. Μια σειρά που με άγγιξε όσο λίγες.

Και μαθαίνω. Μαθαίνω πως σημείωσε μεγάλη επιτυχία στα χρόνια της. Πως καταξιώθηκε ως μια από τις επιδραστικότερες σειρές μάνγκα/άνιμε κι έφτασε να διαμορφώσει τον χώρο των λεγόμενων “shōjo” (σότζο) manga. Πως παραμένει, ως σήμερα, μια από τις λιγοστές σειρές μάνγκα/άνιμε που έθεσαν στο επίκεντρό τους θέματα ιστορίας και πολιτικής. Πως υπάρχει ακόμα πλήθος κόσμου που, ενώ παρακολουθούν άνιμε, αγνοούν αυτή τη σειρά – μα και το αντίθετο: σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα στη γειτονική μας Ιταλία, προβλήθηκε επανειλημμένα και αγαπήθηκε βαθύτατα. Ιταλίδες δασκάλες έφταναν ως και να φέρνουν τη σειρά ως παράδειγμα στους μαθητές τους, όταν ήθελαν να τους διδάξουν για τη Γαλλική Επανάσταση. Σε αυτό οι γείτονές μας στάθηκαν τυχερότεροι από μας.

Στην Ιταλία η σειρά έγινε γνωστή με έναν διαφορετικό τίτλο: “Lady Oscar”.

Η Όσκαρ είναι μια από τους χαρακτήρες του έργου – και σύντομα εξελίχθηκε στη ραχοκοκαλιά του. Ο πατέρας της, αριστοκράτης της παλιάς φρουράς, πάντα ήθελε γιο – μα του βγήκε κορίτσι. Έτσι ο πατέρας της αποφάσισε η Όσκαρ ν’ ανατραφεί σαν άντρας – και ν’ αναλάβει τον ρόλο του αξιωματικού της βασιλικής φρουράς. “Για να τον κάνει υπερήφανο”.

Η Όσκαρ έμαθε να μιλάει σαν άντρας, να ντύνεται σαν άντρας, να ξιφομαχεί – καλύτερα απ’ όλους τους άντρες. Η Όσκαρ έμαθε τα πάντα – εκτός από το να καταλαβαίνει τον εσωτερικό της κόσμο. Κι ενώ υπηρετούσε τη διεφθαρμένη Αυλή των Βερσαλλιών, διαπνεόταν από ένα ενδόμυχο αίσθημα δικαιοσύνης: για τους αδικημένους, τους απόκληρους, τους μη-προνομιούχους. Εκείνους που προετοίμαζαν το ξέσπασμα της Επανάστασης.

Η Όσκαρ υπήρξε το πιο εμβληματικό δημιούργημα της Ριόκο Ικέντα – και της είμαι ευγνώμων γι’ αυτό, διότι μου προσέφερε μια από τις πιο συγκινητικές σειρές κινουμένων σχεδίων που έχω δει ως σήμερα. Είμαι βέβαιος πως η Ριόκο έβλεπε στην Όσκαρ κάτι απ’ τον εαυτό της και τα αισθήματά της. Αισθήματα που παλεύουν να εκδηλωθούν… μα καταπνίγονται από μια κοινωνία αντιφατικών ρόλων και απαιτήσεων.

Για την υπέροχη Όσκαρ και τη δημιουργό της (που βλέπουμε εδώ στην κεντρική φωτογραφία να χαμογελάει υπερήφανη) – μα και για τη συγκίνηση που μου προκάλεσε το “Ρόδο των Βερσαλλιών” (εμένα, ένα ενήλικο αρσενικό), αποφάσισα να γράψω αυτό το αφιέρωμα. Όπως συμβαίνει με όλα τα αφιερώματά μου, το παρόν δεν αποτελεί εξαίρεση: είναι ένας μικρός φόρος τιμής.

Μάνγκα για κορίτσια… και αγόρια με γούστο. Το εικαστικό μέρος της σειράς.

Δημιουργημένο στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 70, τον καιρό που τα άνιμε και τα μάνγκα πειραματίζονταν ακόμα αναζητώντας την ταυτότητά τους, το “Ρόδο των Βερσαλλιών” αποτέλεσε κατά μεγάλος μέρος πρότυπο του στυλ shōjo (σότζο ή σούτζο) – κοινώς, του “μάνγκα που απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε κορίτσια” (σε αντιδιαστολή με το “shonen”, “το μάνγκα που απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε αγόρια”).

Για να κάνουμε μια αντιπαραβολή με δυο πασίγνωστες, εδώ στη χώρα μας, παλιές σειρές: χαρακτηριστικό shōjo που αγαπήθηκε πολύ σε μας ήταν η “Κάντι Κάντι”… και χαρακτηριστικό shonen ήταν το Dragon Ball.

Τί σήμαινε “μάνγκα για κορίτσια”; Σήμαινε άφθονο ρομάντζο, ανεκπλήρωτοι έρωτες, πάθη, ξεχείλισμα αισθημάτων, δάκρυα, δράμα… τέτοια πράγματα. Ενώ το “αγορίστικο μάνγκα”, από την άλλη, έδινε έμφαση σε σκηνές δράσης και εντυπωσιακούς ήρωες. Όλα πάντα σύμφωνα με τα κυρίαρχα στερεότυπα και τις τρέχουσες αντιλήψεις των καιρών, γύρω από θέματα marketing και καταναλωτικού κοινού.

Χρειάζεται όμως να σταθούμε στο εξής: τον καιρό που η Ριόκο Ικέντα δημιούργησε το “Versailles no Bara”, όλα αυτά βρίσκονταν ακόμα υπό διαμόρφωση. Η επιρροή του τελευταίου πάνω τους στάθηκε καθοριστική.

Το εικαστικό και σκηνοθετικό μέρος του “Ρόδου” μαρτυρεί, σαφώς, τη βαθύτατη επίδραση που άσκησε στον χώρο των “κοριτσίστικων” σότζο: Χαρακτήρες με τεράστια μάτια που λαμπυρίζουν λες και αντανακλούν όλα τ’ αστέρια του ουρανού, άφθονες σκηνές “δραματικής παύσης”, ακραία εξωτερίκευση συναισθημάτων, δάκρυα κι άλλα δάκρυα, εικαστικά φόντων που μοιάζουν βγαλμένα από κάποιον ζωγραφικό πίνακα…

Επρόκειτο για ένα στυλ που όχι μόνο αντανακλούσε τις δημογραφικές διαφορές των φύλων, μα και την εποχή του. Απόλυτα χαρακτηριστικό του παλιού σότζο της δεκαετίας του 70, τείνοντας προς την υπερβολή και τη δραματοποίηση, πρόκειται για ένα εικαστικό ύφος που δεν το συναντούμε στα νεότερα άνιμε. Αν όμως για κάποιους μοιάζει παρωχημένο (ειδικά αν το συγκρίνουμε με τα άνιμε των τελευταίων δεκαετιών), χρειάζεται να θυμίσουμε πως αποτελεί ένα κομβικό μέρος της ιστορίας του είδους.

Από τα πελώρια μάτια της Μαρίας Αντουανέτας που λαμπυρίζουν ως τ’ αμέτρητα αστράκια που τη συνοδεύουν, πρόκειται για ένα ύφος που, εμένα τουλάχιστον, μου θυμίζει τον εικαστικό εξπρεσιονισμό. Ένα στυλ, με άλλα λόγια, που δίνει έμφαση στην ακραία εξωτερίκευση του συναισθήματος, μέσα από την αντιπαραβολή των έντονων εκφράσεων, των βίαιων χρωμάτων και της υπερβολής. Τα πάντα σε αυτό το στυλ φωνάζουν: “συναίσθημα!”, “συναίσθημα!”

Στις πιο δραματικές στιγμές του, ο στυλιστικός αυτός εξπρεσιονισμός παρέχει πανέμορφα σκηνοθετικά πλάνα, όπου δεσπόζει η αντίθεση των χρωματικών τόνων και εφέ όπως αυτό που βλέπουμε στην εικόνα: η σκηνή ραγίζει σαν καθρέφτης που σπάει, αντανακλώντας τα αισθήματα του χαρακτήρα…

Πέρα απ’ τη δραματοποιημένη παρουσίαση, πέρα από τ’ αστέρια και τα λουλούδια και τα εξπρεσιονιστικά εικαστικά του, όμως, αυτό το μάνγκα που έδειχνε να απευθύνεται σ’ ένα, πρωτίστως, “κοριτσίστικο” κοινό… είναι ένα από τα σκληρότερα, από τα πιο ωμά, από τα πιο ρεαλιστικά που έχουν γίνει ποτέ. Συνεχίστε την ανάγνωση.

Η Επανάσταση προ των πυλών. Το κοινωνικό/πολιτικό μέρος της σειράς

Η Ριόκο Ικέντα δεν αστειευόταν – και δεν χαρίστηκε σε κανέναν. Κατάφερε να εκδοθεί η σειρά της, παρά τις αρχικές επιφυλάξεις του εκδότη – και απέδειξε πως μπορεί να καταξιωθεί στον χώρο των ιαπωνικών κόμικς. Την αγάπησαν πρώτα τα κορίτσια… εκείνα στα οποία απευθυνόταν, μέσω του “κοριτσίστικου περιοδικού”, όπου η σειρά δημοσιευόταν σε συνέχειες. Κάποια στιγμή θα την ανακάλυπταν και τα αγόρια. Και τα αγόρια θα διαπίστωναν, με έκπληξη, πως αυτή η “κοριτσίστικη” σειρά ήταν πολύ σκοτεινότερη και ασύγκριτα σκληρότερη από εκείνες που είχαν συνηθίσει.

Πάνω απ’ όλα όμως: Το “Ρόδο των Βερσαλλιών” αποτελεί μια ιδιαίτερα ρεαλιστική σειρά. Η Ιστορία παραμένει πρωταρχική της έμπνευση – πίσω και πέρα από τα αστραποβόλα πρόσωπα, τις φανταχτερές φορεσιές και τους μοιραίους έρωτες. Η Ιστορία πυροδοτεί την εξέλιξη της πλοκής της σειράς, όχι τα ρομάντζα.

Χρειάζεται να επιμείνουμε στο ιστορικό πλαίσιο της σειράς. Ήταν από τις πρώτες φορές που η Ιαπωνία είδε σε μια νεανική σειρά μάνγκα (και, αργότερα, άνιμε) σκηνές αντιπαραβολής πλούσιων και φτωχών, κοινωνικά ευνοημένων και απόκληρων – όχι μέσω ενός φανταστικού πλαισίου, μα ιδωμένες από ένα σαφές ιστορικό πλαίσιο… και, μάλιστα, ευρωπαϊκό.

Η σειρά δεν αποπειράται ν’ αναπαράγει όλες τις πολύπλοκες πτυχές που οδήγησαν στο ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης, ούτε απεικονίζει όλους τους πρωταγωνιστές της. Παραμένει όμως μια σπάνια αποτύπωση ιστορικών γεγονότων και θεμάτων κοινωνικού προβληματισμού για τα δεδομένα των κινουμένων σχεδίων της εποχής (εξαιρώ τα κινούμενα σχέδια που απευθύνονταν αποκλειστικά σε ενήλικες και κινούνταν σε ένα περισσότερο underground πλαίσιο).

Η αναπαράσταση της αργόσχολης τάξης των αριστοκρατών της Αυλής των Βερσαλλιών είναι εντυπωσιακή μες στον ρεαλισμό της: μια τάξη παραδομένη στο κουτσομπολιό, τους χορούς, τα τυχερά παιχνίδια και την απόσπαση εύνοιας και προνομίων. Παρακολουθείς τη σειρά και νιώθεις πως διαβάζεις ένα ιστορικό μυθιστόρημα, γραμμένο από κάποιον που έζησε όντως τη διαφθορά και την κατάπτωση της εποχής. Πάνω απ’ όλα, η σειρά απεικονίζει με σαφήνεια το κύριο χαρακτηριστικό της γαλλικής ελίτ: την απόλυτη αδιαφορία της για τον “κόσμο εκεί έξω”, τη βαθύτατη περιφρόνησή της για τον λαό και τις ανάγκες του.

Όσο εξελίσσεται η σειρά, τόσο εμφανίζεται στο προσκήνιο η “άλλη όψη” του Παρισιού: ο λαός, η συντριπτική εκείνη πλειοψηφία του 96% που δεν διέθετε πολιτικά δικαιώματα – από τους ανερχόμενους και φιλόδοξους αστούς ως τους φτωχούς και τους απόκληρους που πάλευαν να ζήσουν στις αθλιότερες κοινωνικές συνθήκες. Τους βλέπεις και αντιπαραβάλλεις με τα παιχνίδια δύναμης και τα κουτσομπολιά των αριστοκρατών – που επιμένουν, κατά το μεγαλύτερο μέρος της σειράς, να ζουν στον μικρόκοσμό τους.

Μα όλοι ξέρουμε “τί” επρόκειτο να γίνει. Και αυτή ακριβώς η αίσθηση εκείνου που επίκειται μοιάζει να αιωρείται σαν μαύρο σύννεφο καθ’ όλη τη διάρκεια της σειράς, πάνω απ’ τα κεφάλια των πρωταγωνιστών της. Μαύρο σύννεφο… μα και βροχή που εξαγνίζει. Και τα δύο μαζί – ανάλογα την οπτική γωνία του καθένα. Μια οπτική που συχνά συσκοτίζεται, σε μια σειρά που αποφεύγει να τις εύκολες αντιπαραθέσεις “καλών” και “κακών”.

Από αυτή την οπτική, η σειρά φέρει μέσα της κάτι από το αρχέγονο στοιχείο της τραγωδίας: τη γνώση του αναπόφευκτου εκ μέρους του κοινού, όχι όμως και από την πλευρά των χαρακτήρων της. Και αν έπρεπε να αντιπαραβάλλω με κάποιον συγκεκριμένο τραγικό, θα έλεγα πως ταιριάζει περισσότερο στο στυλ του Ευριπίδη: για τον ρεαλισμό των διαλόγων, τις αντιφάσεις των κεντρικών χαρακτήρων και την απρόσμενη, σε σημεία, ωμότητά της.

Παρά τους γκρίζους τόνους της, για ένα πράγμα, όμως, δεν χωράει αμφιβολία: πως η δημιουργός της σειράς, Ριόκο Ικέντα, είναι με το μέρος των αδικημένων. Εκείνων που νιώθουν πως πνίγονται από μια κοινωνία που τους πέταξε καταμεσής της εξαθλίωσης… ή μιας άλλης κοινωνίας, που τους επέβαλλε τα πρότυπα των αξιών της. Δίχως ποτέ να τους ρωτήσει ποια είναι η δική τους άποψη για όλα αυτά… και ποιες είναι οι δικές τους ανάγκες.

Κι εδώ ερχόμαστε στη μοναδική πρωταγωνίστρια της σειράς, την Όσκαρ.

“Ένα ρόδο είναι πάντα ένα ρόδο”

Η ανδρόγυνη, μυστηριακή, εωσφορική στην αμφιλεγόμενη ταυτότητά της, Όσκαρ, εξελίχθηκε στην πρωταγωνίστρια της σειράς… και σε μια από τις εμβληματικότερες φιγούρες στην ιστορία των μάνγκα και των άνιμε.

Σε μια πρόσφατη συνέντευξή της, η Ριόκο Ικέντα αναφέρει τις σχεδιαστικές διαφορές μεταξύ της Όσκαρ και της Μαρίας Αντουανέτας – και πώς οι διαφορές αυτές αντανακλούν τη βαθιά διαφορά των χαρακτήρων τους. Συγκεκριμένα, τονίζει τον τρόπο που επέλεξε να σχεδιάσει τα μάτια τους: η Μαρία Αντουανέτα έχει πελώρια μάτια με εξίσου πελώριες κόρες – τέτοια που αντανακλούν τον αφελή, απλοϊκό της χαρακτήρα. Όμως τα μάτια της Όσκαρ έχουν οβάλ σχήμα και αφήνουν να φανεί περισσότερο λευκό… πράγμα που προσδίδει έναν μυστηριακό χαρακτήρα πάνω της.

Είναι αξιοσημείωτο πως στο ξεκίνημα του μάνγκα, πρωταγωνίστρια ήταν η Μαρία Αντουανέτα, όχι η Όσκαρ. Η Μαρία Αντουανέτα που έγινε διάδοχος του γαλλικού θρόνου σε ηλικία 14 χρονών και αντιμετώπιζε τον κόσμο των Βερσαλλιών σαν ένα πελώριο παραμύθι, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της. Ήταν εύκολο για τη Ριόκο Ικέντα να κατακτήσει το κοριτσίστικο κοινό των shōjo manga με έναν χαρακτήρα σαν τη Μαρία Αντουανέτα – ο ενθουσιασμός και τα ερωτικά σκιρτήματα της οποίας έμοιαζαν με εκείνα μιας οποιασδήποτε κοπέλας στην εφηβείας της. Τα κορίτσια της Ιαπωνίας κυριολεκτικά έπαθαν εμμονή με τη Μαρία Αντουανέτα και τον τρόπο που επέλεξε να την παρουσιάσει η Ριόκο. Μέσω αυτής, έμοιαζε να εκπληρώνει το “ανεκπλήρωτο” φαντασιακό της “πριγκίπισσας” – με το οποίο συνεχίζει να ταυτίζεται πλήθος κοριτσιών σε ανατολή και δύση.

Νά όμως που στον καλογυαλισμένο κόσμο των Βερσαλλιών και των ρομάντζων του, εμφανίστηκε κι ένα λουλούδι που δεν έμοιαζε με τ’ άλλα. Η Όσκαρ σίγουρα απείχε πολύ από την κλασική πριγκίπισσα του παραμυθιού. Κι όμως – στο τέλος, η Όσκαρ ήταν που κέρδισε τους πάντες. Μπήκε από την πίσω πόρτα της ιστορίας και έγινε η πρωταγωνίστριά της. Δεν είναι τυχαίο που στο άνιμε (που γυρίστηκε αφού το μάνγκα είχε ολοκληρώσει τον βασικό του κύκλο), η Όσκαρ πρωταγωνιστεί εξαρχής. Ήταν σαφές, πλέον, ποιο ήταν το αληθινό “ρόδο των Βερσαλλιών”.

Σε μια από τις εμβληματικότερες αντιπαραθέσεις της σειράς, ο Αντρέ, ο παιδικός φίλος της Όσκαρ (και ο άνθρωπος που την αγάπησε περισσότερο απ’ όλους) λέει στην Όσκαρ: “ένα ρόδο είναι πάντα ένα ρόδο, σε όποιον κήπο και αν φυτρώσει”.

Τί μπορεί να σημαίνει αυτό για έναν χαρακτήρα σαν την Όσκαρ, της οποίας η εσωτερική σύγκρουση συνιστά ένα από τα θεματικά επίκεντρα της σειράς; Πρόκειται για κάποια στερεότυπη κατηγοριοποίηση τύπου “μια γυναίκα είναι πάντα μια γυναίκα”;

Όχι – ο Αντρέ εννοούσε κάτι πολύ βαθύτερο. Μα αυτό δεν γίνεται εύκολα κατανοητό, αν δεν δούμε τη σειρά ως το τέλος και αν δεν εμβαθύνουμε στους χαρακτήρες της. Μην ανησυχείς, όμως, αναγνώστη. Όσα πω δεν περιλαμβάνουν σπόιλερ.

Η Όσκαρ γεννήθηκε κορίτσι, από έναν πατέρα που ήθελε να γεννηθεί αγόρι. Ο πατέρας της αποφάσισε να την αναθρέψει σαν αγόρι – και την εκπαίδευσε ώστε να τιμήσει το όνομα της οικογένειάς του, υπηρετώντας την ίδια τη Μαρία Αντουανέτα, ως αξιωματικός της αυτοκρατορικής φρουράς. Η Όσκαρ μεγάλωσε υπηρετώντας έναν κόσμο στη διαμόρφωση του οποίου δεν είχε καμία σχέση. Εκείνο που προείχε, για την ίδια, ήταν η ορθή επιτέλεση του καθήκοντός της – αυτός ήταν ο ρόλος για τον οποίο ανατράφηκε, σε τελική ανάλυση. Ήταν αδιαμφισβήτητα όμορφη κι αινιγματική… μα λίγοι μπορούσαν να διακρίνουν αν επρόκειτο για άντρα ή γυναίκα. Και ακόμα λιγότεροι μπορούσαν να κατανοήσουν τί συνέβαινε μέσα της.

Ακόμα χειρότερα: ούτε η ίδια η Όσκαρ δεν μπορούσε ν’ αφουγκραστεί τον εσωτερικό της κόσμο. Το μόνο που ένιωθε ήταν η παρουσία κάποιων ρωγμών: ρωγμές ανάμεσα στον κόσμο που όφειλε να υπηρετεί (τον κόσμο της αριστοκρατίας) και στα πλήθη που ζούσαν έξω από το ροζ συννεφάκι των Βερσαλλιών… Ρωγμές ανάμεσα στον ρόλο που όφειλε να υποδύεται… και στον κόσμο των βαθύτερων προσωπικών της αισθημάτων.

Η Όσκαρ δεν ταυτίζεται με τις υπόλοιπες γυναίκες που την περιβάλλουν. Η Όσκαρ δεν ταυτίζεται ούτε με τους άντρες, ακόμα και αν ανατράφηκε σαν άντρας. Η Όσκαρ δεν ταυτίζεται με τους πλούσιους και τους ευνοημένους – ακόμα και αν στα μάτια όλων των άλλων, φαίνεται τέτοια. “Στο τέλος, όλοι οι αριστοκράτες ίδιοι είστε”, όπως της αναφέρει περιφρονητικά κάποιος, σε ένα σημείο της ιστορίας.

Όμως όχι. Η Όσκαρ δεν είναι ίδια με κανέναν. Είναι μοναδική, είναι ο εαυτός της – που δεν μοιάζει με κανέναν άλλον.

Και αυτό εννοεί ο Αντρέ όταν της λέει πως “ένα ρόδο είναι πάντα ένα ρόδο”. Είσαι ο εαυτός σου. Είσαι εσύ. Όπου και αν βρίσκεσαι, απ’ όπου και αν έρχεσαι… είσαι εσύ. Είσαι μοναδική. Και γι’ αυτό σε αγαπώ.

Το Ρόδο συνεχίζει να ανθίζει

Η σειρά με έκανε άνω-κάτω συναισθηματικά. Δεν είναι η πρώτη φορά που μου συμβαίνει αυτό βλέποντας ένα άνιμε, για να είμαι ειλικρινής. Σκέφτομαι πόση επιτυχία είχε στη γειτονική μας Ιταλία ή την Ισπανία και πως ανέθρεψε τουλάχιστον μια γενιά – και σκέφτομαι “Τί στο διάολο. Αυτό το άνιμε είναι βαρύ! Σε θέματα, σε νοήματα, σε εξέλιξη. Μεγάλη υπόθεση να μεγαλώνει μαζί του ένα παιδί!”

Η επιρροή της σειράς ασφαλώς εξαπλώθηκε πέραν των ορίων της εποχής και του είδους shōjo – και θα βρεις αναφορές στο “Versailles no Bara” σε πλήθος μεταγενέστερων άνιμε και μάνγκα. Θα σταθώ σε μια guest star εμφάνιση της Όσκαρ σ’ ένα επεισόδιο του θρυλικού Lupin ΙΙΙ – μα και στην αναμφίβολη επίδραση που άσκησε στο περίφημο “Berserk”. Οι φίλοι του δεύτερου δεν έχετε παρά να συγκρίνετε τη μορφή του Γκρίφιθ… και να διαπιστώσετε πόσο έντονες είναι οι ομοιότητες με την (εξίσου ανδρόγυνη, μα θηλυκή) Όσκαρ.

Το ωραιότερο όλων, ίσως, είναι πως τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές, είμαστε σε αναμονή μιας νέας ταινίας άνιμε – με αφορμή τα 50 χρόνια από τη δημιουργία του μάνγκα. Δεν γνωρίζουμε ακόμα λεπτομέρειες… προσωπικά, όμως, είμαι χαρούμενος στην προοπτική να δω ξανά την Όσκαρ! Ειδικά για τον νεαρότερο κόσμο που βλέπει άνιμε σήμερα, θα είναι μια καλή ευκαιρία ν’ ανακαλύψουν έτσι τον κόσμο και τους χαρακτήρες της Ριόκο Ικέντα.

Σαν αρσενικό, τέλος, έχω να πω το εξής: η δική σου ελευθερία, Όσκαρ, να ξέρεις, είναι και δική μου. Η δική σου αυτογνωσία… είναι και δική μου. Αν κόψεις τ’ αγκάθια που σε περιτυλίγουν… θα κόψεις μαζί και τα δικά μου. Αυτό θέλω να κάνεις και αυτό πρέπει να κάνεις.

Μια παρουσίαση από το Φονικό Κουνέλι. Ιούνιος του 23.