Είδα μια πρόσφατη χολιγουντιανή ταινία. Μου φάνηκε κάκιστη. Μπήκα από περιέργεια στο IMDB – και διαπίστωσα με έκπληξη πως έχει έναν βαθμό στα ύψη. Πάει το γούστο του κόσμου, σκέφτηκα.
Μπαίνω στο Youtube δίχως λογαριασμό – κατά λάθος. Με κατακλύζουν μεμιάς τα προτεινόμενα βίντεο, με βάση τις προτιμήσεις της “πλειοψηφίας” – εκείνα που μαζεύουν τα περισσότερα views, με άλλα λόγια. Από κουτσομπολιά σε ειδησεογραφία καταστροφής, από βίντεο φτηνού χιούμορ σε άθλια τραγούδια. Μπαίνω γρήγορα με τον λογαριασμό μου και σκέφτομαι να μην το επαναλάβω. Τουλάχιστον έτσι θα βλέπω μόνο εκείνα που επιλέγω να δω – και θα ζω σ’ εκείνη τη μικρή φούσκα που με ενημερώνει πως “περιβάλλομαι από όμορφα πράγματα”.
Και αν βρίσκεσαι στα social media, διαθέτεις χίλιους φίλους και “παρακολουθείς” τριακόσιες σελίδες ταυτόχρονα – δεν μπορώ να σου εξηγήσω πόσο λάθος κάνεις. Θα κατακλύζεσαι μονίμως από έναν συρφετό πληροφοριών και δεδομένων, που προσφέρονται περισσότερο για σκότωμα της ώρας και λιγότερο για εποικοδομητική αξιοποίηση του χρόνου σου. Λίγους και επιλεκτικούς, ξέρω που σου λέω (μαζί με το Κουνέλι, φυσικά).
Η αξία δεν βρίσκεται στα νούμερα. Στα νούμερα βρίσκεται ο εφησυχασμός πως ανήκεις στους πολλούς. Και η αίσθηση δύναμης που επιφέρει. Υποθέτω πως για κάποιους, αρκεί.
Γνωρίζεις εκείνο το ψυχολογικό πείραμα; Που μια ομάδα ανθρώπων απάντησαν (εσκεμμένα) λάθος σε μια ερώτηση – και το υποκείμενο, ενώ έβλεπε τη γυμνή αλήθεια μπρος στα μάτια του, επέλεξε με τη σειρά του ν’ απαντήσει λάθος… μόνο και μόνο διότι θεώρησε πως “για να το λένε οι πολλοί, κάτι θα ξέρουν παραπάνω;”
Υπάρχουν άνθρωποι που αν τους ρωτήσεις “τί μουσική ακούς;”, απαντούν: “ό,τι να ‘ναι”. Μια φίλη κάποτε τους είχε χαρακτηρίσει, εύστοχα, “οι οτινανιστές”.
Ό,τι να ναι. Είμαι “μέσα σε όλα”. Ή όπως είχε γράψει κάποτε ο Έριχ Φρομ: “είμαι όπως με θέλετε εσείς”. Ο Φρομ είχε αναφερθεί στο μοντέλο της “αγοραστικής προσωπικότητας” (marketing personality), που κυριάρχησε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Ένας άνθρωπος που αλλάζει χρώματα σαν τον χαμαιλέοντα.
Αν όμως ρίξεις εκατό συστατικά σ’ ένα τσουκάλι δεν θα προκύψει μια νέα συνταγή. Θα προκύψει ένας αχταρμάς. Και αν ανακατέψεις όλα τα χρώματα του κόσμου, δεν θα βγει το ουράνιο τόξο. Μια παραζάλη, μόνο.
“Ο λαός είναι μια δυνατότητα για το καλύτερο και για το χειρότερο”, είχε πει ο Μαρξ. Και αν η συγκεκριμένη κάκιστη ταινία που είδα έχει έναν υψηλότατο βαθμό στο IMDB, αντίστοιχα υψηλό βαθμό έχει κι ένα “Godfather” – που αποτελεί αριστούργημα. Ένας συγγραφέας μπορεί να είναι εξαιρετικά δημοφιλής στα πλήθη και να γράφει σκουπίδια… μα δημοφιλής υπήρξε κι ένας Ουγκώ ή ένας Τολστόι.
Δεν μπορώ να αναλύσω στα πλαίσια αυτού του σύντομου κειμένου τις αντιφάσεις του μαζικού γούστου. Γνωρίζω καλά όμως πως αυτό προσπαθούν να κάνουν οι ιθύνοντες του marketing. Και πως αρκετά από αυτά που βλέπουμε γύρω μας – επαφίενται σε αυτό ακριβώς το marketing.
Στο τέλος, όλα καταλήγουν σε σένα. Σε σένα που όλοι θέλουν να επηρεάσουν και να καθοδηγήσουν. Σε σένα – και στη δυνατότητα που έχεις ή όχι να σχηματίσεις μια άποψη για τον εαυτό σου. Τέτοια που να είναι πάντα ανοιχτή σε νέες ιδέες και οπτικές γωνίες – μα, ταυτόχρονα, θα μπορεί να πατάει με τα δυο πόδια της στη γη και να λέει: “αυτό είναι το γούστο μου, κύριοι”.
Το Φονικό Κουνέλι, Ιούνιος 2023
