«Μπορώ να συμμεριστώ οτιδήποτε εκτός από τη δυστυχία» είπε ο λόρδος Χένρυ σηκώνοντας τους ώμους. «Τη δυστυχία με τίποτα δεν μπορώ να τη δεχτώ. Είναι τόσο άσχημη, τόσο φρικτή, τόσο καταθλιπτική. Υπάρχει κάτι τρομερά νοσηρό στη συμπάθεια των συγχρόνων μας για τον πόνο του άλλου. Θα ‘πρεπε να μας συγκινούν τα χρώματα, η ομορφιά, η χαρά της ζωής. […] Η ανθρωπότητα παίρνει τον εαυτό της πολύ στα σοβαρά. Αυτό είναι το προπατορικό αμάρτημα του κόσμου. Αν ο άνθρωπος των σπηλαίων ήξερε να γελά, η Ιστορία θα ‘ταν διαφορετική».
Απόσπασμα από το “Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι” (1890, μτφ: Τ. Στεφανοπούλου). Κάπως έτσι ο Όσκαρ Ουάιλντ συνάντησε τον Νίτσε – που διερωτόταν:
«ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟ άνθρωπος δίχως χαρά αρκεί για να δημιουργήσει μόνιμη ακεφιά και συννεφιασμένο ουρανό σε ένα σπιτικό – και είναι θαύμα αν λείπει ένας τέτοιος άνθρωπος! Η ευτυχία δεν είναι καθόλου μεταδοτική ασθένεια! Γιατί;»
Και ο Νίτσε οδηγήθηκε στο ιδανικό του φιλοσόφου ως χορευτή – και τη θρησκεία που διδάσκει τη χαρά (και όχι τη στέρηση ή τον πόνο): «Δεν ξέρω τι παραπάνω θα μπορούσε να θέλει το πνεύμα ενός φιλοσόφου από το να γίνει ένας καλός χορευτής. Γιατί ο χορός είναι το ιδανικό του, η τέχνη του, και, τέλος, η μόνη του ευσέβεια, η “θεία λατρεία” του…»
(από τη “Χαρούμενη Επιστήμη”, 1882, μτφ: Λ. Τρουλινου)
******
Χρειάζεται να θυμίσουμε πως ο πόνος και η στέρηση συνόδευαν στη ζωή τους τόσο τον Νίτσε – που περιπλανιόταν αδιάκοπα αναζητώντας ανακούφιση – όσο και τον Όσκαρ Ουάιλντ – όπως φάνηκε στο “De Profundis” του τελευταίου, όπου ο Ουάιλντ έντυνε τις πληγές του με τρυφερή μαεστρία.
Η εποχή μας εξακολουθεί να ηδονίζεται στην εικόνα του πόνου των άλλων. Αμφότερες ασχήμια κι ομορφιά έχουν μια τιμή στην αγορά. Όσο αφορά τη χαρά; Δεν έχει σημασία, όσο υπάρχουν τα επίπλαστα χαμόγελα και τα αγχολυτικά. Ας χαμογελώ διαρκώς – να μη γνωρίζουν οι άλλοι πως πονάω. Να μη το γνωρίζω ούτε κι εγώ.
Όχι – δεν είχαν αυτό στο νου τους ο Νίτσε και ο Όσκαρ Ουάιλντ.
Ίσως έρθει η μέρα εκείνη που θα πούμε εκείνο που έλεγε ο Άλντους Χάξλεϊ στον “Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο” του: “Είμαστε ευτυχισμένοι εδώ”. Μια ευτυχία ταυτόσημη της λήθης που παρέχουν τα υποκατάστατα, ένας ρυθμός ταχύτητας που αδρανοποιεί τη σκέψη, μια επίπλαστη επικοινωνία κι ένα μάτσο ευκαιριακές ηδονές.
Ευτυχία; Ίσως. Μα δεν θα ‘ναι η ευτυχία, όπως την εννοούσαν ο Νίτσε και ο Όσκαρ Ουάιλντ. Δεν θα είναι η εκπλήρωση του καλλιτέχνη, που αποζητά την ομορφιά σ’ έναν άσχημο κόσμο. Και δεν θα είναι η χαρά του χορευτή, που χαμογελά μπροστά στην άβυσσο.
Το Φονικό Κουνέλι, Μάρτιος 2024
