Ένα απόσπασμα από το “Αμερικανικό Ειδύλλιο”
«Πολεμάς την επιπολαιότητά σου, τη ρηχότητά σου, έτσι ώστε να δοκιμάσεις να πλησιάσεις τους άλλους χωρίς απατηλές προσδοκίες, χωρίς υπερβολική προκατάληψη, ελπίδα ή υπεροψία, προσπαθώντας όσο μπορείς να μη μοιάζεις με τανκς, χωρίς κανόνια, πολυβόλα κι ατσαλένια θωράκιση 15 πόντους πάχος· τους πλησιάζεις χωρίς καθόλου να τους απειλείς, πατώντας στα δέκα σου δάχτυλα κι όχι ξεριζώνοντας τη χλόη με τα ερπυστριοφόρα πέλματά σου, δέχεσαι μ’ ανοιχτό μυαλό ν’ αναμετρηθείς μαζί τους, σαν ίσος προς ίσο, σαν άντρας προς άντρα, όπως λέγαμε παλιά, και παρ’ όλ’ αυτά δεν αποφεύγεις να τους παρεξηγήσεις. Μπορεί εξάλλου το μυαλό σου να δουλεύει σαν τανκς.
Τους παρεξηγείς πριν ακόμα τους συναντήσεις, ενώ περιμένεις να τους συναντήσεις· τους παρεξηγείς ενώ βρίσκεσαι μαζί τους· και μετά γυρίζεις σπίτι σου, μιλάς με κάποιον άλλον για τη συνάντηση και τους παρεξηγείς ακόμα μια φορά. Και επειδή το ίδιο ισχύει εν γένει για τους άλλους με σένα, η όλη υπόθεση είναι μια τρομερή πλάνη που στερείται οποιασδήποτε αντίληψης, μια εκπληκτική φάρσα εσφαλμένης αντίληψης.
Κι όμως, τι κάνουμε γι’ αυτή τη σημαντικότατη υπόθεση που λέγεται “οι άλλοι άνθρωποι”, η οποία χάνει τη σημασία που νομίζουμε ότι έχει και αποκτά σημασία καταγέλαστη; Τόσο ανίκανοι είμαστε όλοι να προβλέψουμε τις εσωτερικές διεργασίες και τους αόρατους σκοπούς ο ένας του άλλου; Θα σηκωθεί ο καθένας μας να φύγει, θα κλειδώσει την πόρτα του και θ’ απομονωθεί, όπως κάνουν οι μοναχικοί συγγραφείς, σ’ ένα ηχομονωμένο κελί, για να καλεί γύρω του ανθρώπους από λέξεις και ύστερα να υποστηρίζει ότι αυτοί οι άνθρωποι από λέξεις είναι πιο κοντά στο γνήσιο απ’ ό,τι οι πραγματικοί άνθρωποι που τους κατακρεουργούμε καθημερινώς με την άγνοιά μας;
Παραμένει γεγονός ότι το να καταλαβαίνεις τους ανθρώπους σωστά δεν είναι η ουσία της ζωής έτσι κι αλλιώς. Η ουσία της ζωής είναι να τους καταλαβαίνεις λάθος, να τους καταλαβαίνεις λάθος και πάλι λάθος και ξανά λάθος και μετά, αφού το ξανασκέφτεσαι προσεχτικά, να τους καταλαβαίνεις και πάλι λάθος. Έτσι ξέρουμε ότι είμαστε ζωντανοί: κάνοντας λάθος.
Το καλύτερο θα ήταν ίσως να ξεχάσουμε το αν πέφτουμε μέσα ή έξω με τους ανθρώπους και να συμμετέχουμε από απλή περιέργεια. Αλλά έτσι και το πετύχεις αυτό – είσαι τυχερός.»
*******
Ένα σύντομο απόσπασμα από ένα βιβλίο στο οποίο η έλλειψη κατανόησης βρίσκεται στο επίκεντρο της θεματικής του. Έλλειψη κατανόησης ανάμεσα σε ανθρώπους, ανάμεσα σε γνωστούς και ξένους, ανάμεσα σε γνωστούς και γνωστούς, ανάμεσα σε συγγενείς, ανάμεσα σε γενιές, ανάμεσα σε κοινωνίες. Ο λόγος για το «Αμερικανικό Ειδύλλιο» [“American Pastoral”, πρώτη δημοσίευση: 1997. Μετάφραση: Τρισεύγενη Παπαϊωάννου] του Φίλιπ Ροθ [Philip Roth].
Να υπάρχει άραγε κάποια λύση, κάποια διέξοδος σε αυτή τη δυσκολία; Μήπως να εστιάζεται στη δυνατότητα να βγούμε από το προσωπικό μας κέλυφος και να δούμε τον κόσμο με τα μάτια κάποιου «άλλου»; Ίσως. Μα το «προσωπικό μας κέλυφος» δεν είναι ποτέ μόνο «προσωπικό» και «δικό μας» κέλυφος: φέρει πάνω του στρώματα και στρώματα αντιλήψεων, ιδεών, προκαταλήψεων, στάσεων, κοινωνικών, πολιτισμικών και ψυχολογικών ερεισμάτων. Φέρει στηρίγματα, απωθημένα, αντιστάσεις, εξωγενείς και ενδογενείς πιέσεις, άμυνες και επιθέσεις. Φέρει τείχη, τείχη, τείχη.
Κι εμείς – που νομίζουμε πως κουβαλούμε τον κόσμο όλο μέσα μας – συχνά είμαστε “just another brick in the Wall”.
Το Φονικό Κουνέλι, Απρίλης 2021
