Έτος 1966. Μια εποχή αφύπνισης, μια εποχή που ο κόσμος φαινόταν πως θα άλλαζε. Τότε ήταν που η Nina Simone έγραψε ένα τραγούδι με τον τίτλο “Four Women”.
Η πρώτη από τις γυναίκες είχε χρώμα δέρματος μαύρο. Πληθωρική, γεροδεμένη, δυναμική, μία αρχέγονη μητρική φιγούρα, σεβάσμια και ταλαίπωρη ταυτόχρονα, ικανή να κουβαλάει πλήθος από κακουχίες στις πλάτες της. Το δέρμα της στραφτάλιζε κάτω από τον ήλιο που φλόγιζε τις φυτείες των σκλάβων. Τα χρόνια της χάνονταν στις παρυφές των αιώνων. Τ’ όνομά της ήταν Θεία Σάρα.
Η δεύτερη γυναίκα υπήρξε απόγονος της πρώτης. Το χρώμα της κιτρινωπό. Όμορφη, σεξουαλική, μυστήρια, φέροντας μέσα της τον αέρα των αφροαμερικανών προγόνων της – μα και την σκληρή, παγερή αύρα των λευκών τους αφεντάδων. Ο πατέρας της ήταν ένας τέτοιος. Πλούσιος, λευκός, βίασε τη μαύρη μάνα της κάποιο βράδυ. Κι έτσι γεννήθηκε αυτή, απομεινάρι μιας στιγμιαίας όρεξης, κάποια νύχτα του ύστερου 19ου αιώνα, κι ενώ η σκλαβιά είχε πια καταργηθεί – στα χαρτιά τουλάχιστον. Ήταν όμορφη και μόνη – όπως όλες σαν αυτήν. Τ’ όνομά της ήταν Saffronia.
H τρίτη γυναίκα δεν είχε την ανεξιχνίαστη ομορφιά της δεύτερης. Ήταν προκλητική, ξετσίπωτη. Πίσω από το βαμμένο πρόσωπό της όμως, κάτω απ’ τα αχνά χαμόγελα, ανάδευε ο φόβος. Το δέρμα της ήταν μελαψό. Ήταν ένα κορίτσι που ανήκε στους πάντες – αρκεί να πλήρωναν γι’ αυτήν. Ήταν μία πόρνη, γυρίζοντας στις κατάμεστες από κόσμο πολιτείες του Νότου, εκεί, στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Δεν είχε όνομα – ή αν είχε κάποιο, αυτό δεν το γνώριζε κανείς. Οι πάντες την αποκαλούσαν “Sweet Thing”.
Η τέταρτη γυναίκα, τέλος, είχε χρώμα δέρματος καφέ. Τα μάτια της πετούσαν κεραυνούς. Βίωσε τόσα στη ζωή της, μα δεν ανέχεται άλλα πια. Σαν άλλος μαύρος πάνθηρας, έδειχνε τα δόντια της στο μισόφωτο της νύχτας. Η ζωή ήταν δική της και θα την όριζε η ίδια, όπως αυτή επιθυμούσε… Και αν ένιωθε πικρία – για τους γονείς της, για τους παππούδες της, για τον εαυτό της τον ίδιο και όσα έχει αντιμετωπίσει – δε θα την υπομείνει πια παθητικά. Θα μιλήσει, θα φωνάξει. Θα τραγουδήσει, θα γράψει μουσική.
Η δεκαετία του 60 ήταν πια εδώ. Οι μαύροι δεν θα επέτρεπαν στον κόσμο πια να τους μετατρέπει σε στερεότυπα – στερεότυπα σαν τις τέσσερις γυναίκες που περιγράψαμε. Και η τέταρτη αυτή γυναίκα θα βροντόφωναζε περήφανη: “Τ’ όνομά μου είναι Peaches!”.
Θα μπορούσε, πάντως, να λέγεται και Nina.
Ο λόγος για το τραγούδι της Nina Simone με τίτλο: “Four Women”. Οι γυναίκες που περιγράψαμε είναι οι πρωταγωνίστριες των στίχων του.
Είναι ειρωνικό, πραγματικά, μα ένα από τα μεγαλύτερα αντιρατσιστικά τραγούδια όλων των εποχών είχε απαγορευτεί από πλήθος σταθμών, πάνω στη λογική πως μεταδίδει στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους μαύρους! Αυτά ενώ βρισκόμαστε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 60 κι ενώ το κίνημα για τα δικαιώματα των μαύρων αγγίζει, σιγά σιγά, το απόγειό του… Το τραγούδι περιλαμβάνεται στον δίσκο της Nina Simone “Wild Is The Wind”, που κυκλοφόρησε το 1966. Ήταν η ίδια χρονιά που ιδρύθηκαν οι Μαύροι Πάνθηρες.
«Είμαι βαθιά ενάντια στις αδικίες απέναντι στους μαύρους πληθυσμούς, ή στους πληθυσμούς του τρίτου κόσμου”, είχε πει η Nina. “Η έμπνευση για το τραγούδι “Four Women” μου ήρθε ύστερα από συζητήσεις που είχα με μαύρες γυναίκες. Φαινόταν πως όλες μας υποφέραμε από συναισθήματα αυτό-μίσους. Μισούσαμε τις αποχρώσεις μας, μισούσαμε τα μαλλιά, μισούσαμε τα σώματά μας. Συνειδητοποίησα πως μας είχε γίνει κανονική πλύση εγκεφάλου, ώστε να αισθανόμαστε μ’ αυτόν τον τρόπο, από ορισμένους μαύρους άντρες και άφθονους λευκούς, άντρες και γυναίκες. Προσπάθησα να μεταφέρω αυτά τα συναισθήματα στο τραγούδι. Και το πιο φοβερό ξέρεις ποιό είναι; Πως ορισμένοι μαύροι ραδιοφωνικοί σταθμοί αρνήθηκαν να το παίξουν. Ισχύει τελικά αυτό που λένε: η αλήθεια πονάει”.» – Nina Simone
My skin is black
my arms are long
My hair is woolly
my back is strong
Strong enough to take the pain
inflicted again and again
What do they call me?
My name is aunt Sarah
My name is Aunt Sarah
Aunt Sarah
My skin is yellow
my hair is long
Between two worlds
I do belong
But my father was rich and white
He forced my mother late one night
And what do they call me?
My name is Saffronia
My name is Saffronia
My skin is tan
my hair is fine
My hips invite you
my mouth like wine
Whose little girl am I?
Anyone who has money to buy
What do they call me?
My name is Sweet Thing
My name is Sweet Thing
My skin is brown
my manner is tough
I’ll kill the first mother I see!
My life has been rough
I’m awfully bitter these days
because my parents were slaves
What do they call me?
My name is Peaches
Μια παρουσίαση που δημοσίευσα πρώτη φορά το 2014 στα “Μουσικά Χνάρια”. Για την αναδημοσίευση, το Φονικό Κουνέλι, Μάιος 2020
