Η Εύθυμη Κόλαση του Ραμπελαί. Ένα πολιτικό σχόλιο.

Στην επαύριο των αποτελεσμάτων στις αμερικανικές εκλογές ήμουν σε δίλημμα: Να κάνω κάποιο σχετικό σχόλιο ή όχι;

Ψευτοδίλημμα, για να είμαι ειλικρινής. Δεν επιθυμώ να μπολιάσω το μικρό μου καταφύγιο με την ηλιθιότητα της πολιτικής πραγματικότητας. Τουλάχιστον όχι ακόμα. Μα θα μοιραστώ μαζί σας ένα λογοτεχνικό απόσπασμα που είμαι βέβαιος πως θα ευχαριστηθείτε! H επιλογή του φυσικά δεν είναι τυχαία. Πηγή ο “Γαργαντούας και Πανταγκρυέλ” (“La vie de Gargantua et de Pantagruel”), το ιστορικό έργο του Ραμπελαί που τόσο κόσμο ταρακούνησε στα χρόνια της Αναγέννησης. Στο απόσπασμα ένας από τους χαρακτήρες, ο «Επιστήμων», επιστρέφει από την Κόλαση – και μας περιγράφει τις εμπειρίες του:

«Και τότε ο Επιστήμων άρχισε να μιλάει, λέγοντας πως είχε δει τους διαόλους, πως είχε μιλήσει με οικειότητα με τον Εωσφόρο κι ότι είχε καλοπεράσει στην κόλαση και στα Ηλύσια Πεδία. Διαβεβαίωνε όλους πως οι διάολοι ήταν καλοί σύντροφοι.

«[Οι κολασμένοι] Δεν έχουν τόσο κακή μεταχείριση» είπε ο Επιστήμων, «όπως θα νομίζατε, «Η κατάστασή τους όμως έχει αλλάξει περίεργα, δεδομένου ότι είδα τον Μέγα Αλέξανδρο να μπαλώνει παλιά βρακιά κι έτσι να κερδίζει την άθλια ζωή του.

»Ο Ξέρξης ξεφώνιζε πουλώντας μουστάρδα, ο Ρωμύλος πουλούσε αλάτι, ο Νουμάς ήταν καρφοποιός, ο Ταρκίνιος, βαστάζος. ο Πίσων, χωριάτης, ο Σύλλας, καϊκτσής, ο Κύρος ήταν βουκόλος, ο Θεμιστοκλής, υαλουργός. ο Επαμεινώνδας, καθρεφτοποιός, ο Βρούτος και ο Κάσσιος, χωρομέτρες, ο Δημοσθένης, αμπελουργός, ο Κικέρων κρατούσε το φυσερό του σιδερά, ο Φάβιος περνούσε χάντρες στα κομποσκοίνια, ο Αρταξέρξης, σχοινοποιός, ο Αινείας, μυλωνάς, ο Αχιλλέας, κασιδιάρης, ο Αγαμέμνων, φαταούλας, ο Ηρακλής, θεριστής, ο Νέστωρ, χρυσοθήρας, ο Δαρείος άδειαζε τις χέστρες […], ο Αννίβας, αβγουλάς, ο Πρίαμος πουλούσε κουρελαρίες, ο Λανσελότος της Λίμνης ήταν γδάρτης ψόφιων αλόγων, όλοι οι Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης ήταν κάτι κακόμοιροι που κέρδιζαν δεκάρες, κωπηλατώντας, όπως κάνουν οι βαρκάρισσες της Λυών. […]

»Έτσι, όσοι υπήρξαν τρανοί αφεντάδες, στον Άδη κέρδιζαν μέσα στην αθλιότητα τη δύστυχη και κακόμοιρη ζωή τους. Αντίθετα, οι φιλόσοφοι και όσοι υπήρξαν ενδεείς σ’ ετούτο τον κόσμο, στον κάτω κόσμο ήταν με τη σειρά τους τρανοί αφεντάδες.

»Είδα τον Διογένη που σεργιανούσε μεγαλοπρεπώς, μ’ έναν σπουδαίο πορφυρό χιτώνα κι ένα σκήπτρο στο δεξί του χέρι, κι έκανε τον Μέγα Αλέξανδρο να λυσσομανάει, όταν δεν είχε μπαλώσει καλά τα βρακιά του και τον πλήρωνε με γερές μπαστουνιές.

»Είδα τον Επίκτητο ντυμένο κομψά α λα γαλλικά, κάτω από μια πέργκολα, παρέα με μπόλικες δεσποινίδες, να γελάει, να πίνει, να χορεύει και —εν πάση περιπτώσει— να καλοζεί. Κι είχε κοντά του ένα σωρό σκούδα με τον ήλιο. Και πάνω από την κρεβατίνα, ήταν χαραγμένοι για έμβλημά του ετούτοι οι στίχοι:

Πήδα, χόρευε, βόλτες δώσε στο χορό,

πίνε καλό κρασί κόκκινο και λευκό,

για τίποτα ολημερίς μη χολοσκάς,

παρά σκούδα με τον ήλιο να μετράς.»

***

Κάπως έτσι λοιπόν φαντάστηκε τον Κάτω Κόσμο, στη διάρκεια του 16ου αιώνα, ο Ραμπελαί! Ένας τόπος όπου υποφέρουν οι φορείς της εξουσίας και γλεντάνε οι φιλόσοφοι! Τον φαντάζομαι να γράφει πίνοντας ένα πελώριο κανάτι κρασί – και να ρεύεται ενώ περνούν από μπροστά του διάφοροι άρχοντες, γκρινιάζοντας πως του χαλούν τη χώνεψη!

Δεν είναι τυχαίο που ο Ραμπελαί (François Rabelais) υπήρξε ένας από τους στυλοβάτες του ανθρωπισμού σε μια Ευρώπη που τίναζε ακόμα από πάνω της τις στάχτες ενός μακρόχρονου Μεσαίωνα. Κόντρα στον σκοταδισμό της οργανωμένης θρησκείας, των προκαταλήψεων και της μισαλλοδοξίας, μίλησε δίχως φραγμούς για την απόλαυση των φυσικών ηδονών, την αναζήτηση της γνώσης και την αγάπη της ζωής – ακόμα και όταν η τελευταία μοιάζει με φάρσα.

Μην ξεχνάμε λοιπόν. Για κάθε ενδεχόμενο Μεσαίωνα του μέλλοντος… εμείς θα φιλοσοφούμε και θα γυρεύουμε απολαύσεις και θα πηγαίνουμε κόντρα στη μιζέρια…. Γιατί οι φλόγες της Κόλασης δεν έγιναν για να φοβάσαι ή να προσεύχεσαι – μα να χορεύεις μέσα τους!

Η μετάφραση του «Γαργαντούα και Πανταγκρυέλ» είναι του Φίλιππου Δρακονταειδή. Στην πρώτη εικόνα ο πίνακας του Γιαν Μπρέγκελ του νεότερου «Ο Αινείας και η Σίβυλλα στον Κάτω Κόσμο» του 1598. Κάτω, παλιά εικονογράφηση από τον «Γαργαντούα».