Το παρόν κείμενο αποτελεί συμπλήρωμα και υστερόγραφο
της προ τριών ημερών ανάρτησης μου, σχετικής με τη βομβιστική επίθεση στη
Γαλλία. Έγραφα πως ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός φαντάζει λες και ανήκει σε
έναν διαφορετικό κόσμο, μιας άλλης εποχής που δε γνώρισε καμία από τις κατακτήσεις
του ανθρώπινου είδους (σε επιστήμη, τέχνες, πνεύμα και ιδέες). Μα αν ο
φανατισμός των θρησκειών ανήκει σε αυτή την κατηγορία, το ίδιο θα μπορούσαμε να
πούμε και για πλήθος άλλες εκφάνσεις της «δυτικής» μας καθημερινότητας. Από την
εθνικιστική, ρατσιστική πίστη σε ανώτερους και κατώτερους λαούς, την υπερεθνική
παραμόρφωση του πλανήτη σε απλή δεξαμενή άντλησης κέρδους, την τρομολαγνεία των
ΜΜΕ, ως και τις συμπεριφορές της καθημερινής κενότητας (τα lifestyle έντυπα,
οι selfies,
τα σκυλάδικα, ο φανατισμός με τις αθλητικές ομάδες, ο επιδεικτικός
καταναλωτισμός)… Όλα φαντάζουν βγαλμένα από κάποιον Μεσαίωνα εν έτει 2015 – και
όλα τρέφονται αναμεταξύ τους. Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο εδώ.
της προ τριών ημερών ανάρτησης μου, σχετικής με τη βομβιστική επίθεση στη
Γαλλία. Έγραφα πως ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός φαντάζει λες και ανήκει σε
έναν διαφορετικό κόσμο, μιας άλλης εποχής που δε γνώρισε καμία από τις κατακτήσεις
του ανθρώπινου είδους (σε επιστήμη, τέχνες, πνεύμα και ιδέες). Μα αν ο
φανατισμός των θρησκειών ανήκει σε αυτή την κατηγορία, το ίδιο θα μπορούσαμε να
πούμε και για πλήθος άλλες εκφάνσεις της «δυτικής» μας καθημερινότητας. Από την
εθνικιστική, ρατσιστική πίστη σε ανώτερους και κατώτερους λαούς, την υπερεθνική
παραμόρφωση του πλανήτη σε απλή δεξαμενή άντλησης κέρδους, την τρομολαγνεία των
ΜΜΕ, ως και τις συμπεριφορές της καθημερινής κενότητας (τα lifestyle έντυπα,
οι selfies,
τα σκυλάδικα, ο φανατισμός με τις αθλητικές ομάδες, ο επιδεικτικός
καταναλωτισμός)… Όλα φαντάζουν βγαλμένα από κάποιον Μεσαίωνα εν έτει 2015 – και
όλα τρέφονται αναμεταξύ τους. Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο εδώ.
Με αφορμή τα σχόλια των φίλων αφενός και την
ανάγνωση εκ μέρους μου του βιβλίου του Eric Hobsbawm «Παγκοσμιοποίηση,
Δημοκρατία και Τρομοκρατία», προσθέτω την παρούσα ανάρτηση ως υστερόγραφο της πρώτης,
επιδιώκοντας να πάμε βαθύτερα στο δίπολο «Δύση-Ανατολή», ή σωστότερα: «Δυτικός
Επεκτατισμός – Ανατολικός Φονταμενταλισμός».
ανάγνωση εκ μέρους μου του βιβλίου του Eric Hobsbawm «Παγκοσμιοποίηση,
Δημοκρατία και Τρομοκρατία», προσθέτω την παρούσα ανάρτηση ως υστερόγραφο της πρώτης,
επιδιώκοντας να πάμε βαθύτερα στο δίπολο «Δύση-Ανατολή», ή σωστότερα: «Δυτικός
Επεκτατισμός – Ανατολικός Φονταμενταλισμός».
Μιλάμε στις δυτικές μας κοινωνίες για την ελευθερία
του λόγου και την ανεμπόδιστη δημόσια έκφραση. Πρόκειται για μεγάλο επίτευγμα της
εποχής μας, ένα δικαίωμα για το οποίο χιλιάδες είχαν αγωνιστεί στο παρελθόν και
το οποίο ουδέποτε υπήρξε δεδομένο. Η ελευθερία, με άλλα λόγια, δε συνιστά δώρο
εξ’ ουρανού, ή επιλογή κάποιας κυβέρνησης. Μα κατάκτηση των ίδιων των λαών. Μα
ενώ συνθέτει μία από τις σημαντικότερες μορφές εξέλιξης του ανθρώπινου είδους
(περισσότερο και από τα επιτεύγματα της τεχνολογίας), οι διακυβεύσεις που
γνωρίζει σε αυτή την καθημερινότητα του «σύγχρονου Μεσαίωνα» είναι πολλές. Στην
πραγματικότητα η ελευθερία ποτέ δεν κατακτήθηκε πλήρως, ακόμα και για εμάς τους
ίδιους – παρά ένα μικρό μονάχα μέρος της και με αυτό σήμερα ζούμε. Ανάμεσα στις
Συμπληγάδες των πελώριων υπερεθνικών εταιρειών, του εξοβελισμού της πολιτικής προς
όφελος της οικονομίας και του κέρδους, τα προβλήματα της αντιπροσωπευτικής
δημοκρατίας των κομμάτων, της ελλιπούς συμμετοχής μας στα πολιτικά δρώμενα του
τόπου, τις επιβολές των ΜΜΕ, τα πρότυπα του lifestyle και τους κινδύνους του
φασισμού, η ελευθερία μας συνιστά κυριολεκτικά αρνί ανάμεσα στους λύκους.
του λόγου και την ανεμπόδιστη δημόσια έκφραση. Πρόκειται για μεγάλο επίτευγμα της
εποχής μας, ένα δικαίωμα για το οποίο χιλιάδες είχαν αγωνιστεί στο παρελθόν και
το οποίο ουδέποτε υπήρξε δεδομένο. Η ελευθερία, με άλλα λόγια, δε συνιστά δώρο
εξ’ ουρανού, ή επιλογή κάποιας κυβέρνησης. Μα κατάκτηση των ίδιων των λαών. Μα
ενώ συνθέτει μία από τις σημαντικότερες μορφές εξέλιξης του ανθρώπινου είδους
(περισσότερο και από τα επιτεύγματα της τεχνολογίας), οι διακυβεύσεις που
γνωρίζει σε αυτή την καθημερινότητα του «σύγχρονου Μεσαίωνα» είναι πολλές. Στην
πραγματικότητα η ελευθερία ποτέ δεν κατακτήθηκε πλήρως, ακόμα και για εμάς τους
ίδιους – παρά ένα μικρό μονάχα μέρος της και με αυτό σήμερα ζούμε. Ανάμεσα στις
Συμπληγάδες των πελώριων υπερεθνικών εταιρειών, του εξοβελισμού της πολιτικής προς
όφελος της οικονομίας και του κέρδους, τα προβλήματα της αντιπροσωπευτικής
δημοκρατίας των κομμάτων, της ελλιπούς συμμετοχής μας στα πολιτικά δρώμενα του
τόπου, τις επιβολές των ΜΜΕ, τα πρότυπα του lifestyle και τους κινδύνους του
φασισμού, η ελευθερία μας συνιστά κυριολεκτικά αρνί ανάμεσα στους λύκους.
Ωστόσο ένα είναι βέβαιο: την ελευθερία (στην
περιορισμένη αυτή μορφή της) την κατακτήσαμε οι ίδιοι. Κανένας δε μας την
επέβαλε εκ των άνω.
περιορισμένη αυτή μορφή της) την κατακτήσαμε οι ίδιοι. Κανένας δε μας την
επέβαλε εκ των άνω.
***
Ας μεταβούμε τώρα στα Ισλαμικά καθεστώτα. Οι
αντιλήψεις και ο τρόπος ζωής στα πιο σκληροπυρηνικά εξ’ αυτών φαντάζουν σε μας απαράδεκτες.
Και όταν γίνεται μια τρομοκρατική ενέργεια στην καρδιά μιας περισσότερο
ανεκτικής κοινωνίας όπως η δική μας, η αντίδραση είναι καταιγιστική και εύλογη.
Πρόκειται για πράξη αποτρόπαια, από οποιαδήποτε οπτική γωνία και αν τη δούμε.
Ωστόσο θα χρειαστεί να θυμόμαστε κάτι: εκείνο που θεωρούμε οι ίδιοι δεδομένο,
δεν είναι για όλους τους λαούς το ίδιο. Η ελεύθερη έκφραση και η ανεμπόδιστη
κριτική συνιστούν κατακτήσεις του «δυτικού πολιτισμού», όχι του Ισλάμ, όχι των
θρησκόληπτων καθεστώτων απανταχού της οικουμένης.
αντιλήψεις και ο τρόπος ζωής στα πιο σκληροπυρηνικά εξ’ αυτών φαντάζουν σε μας απαράδεκτες.
Και όταν γίνεται μια τρομοκρατική ενέργεια στην καρδιά μιας περισσότερο
ανεκτικής κοινωνίας όπως η δική μας, η αντίδραση είναι καταιγιστική και εύλογη.
Πρόκειται για πράξη αποτρόπαια, από οποιαδήποτε οπτική γωνία και αν τη δούμε.
Ωστόσο θα χρειαστεί να θυμόμαστε κάτι: εκείνο που θεωρούμε οι ίδιοι δεδομένο,
δεν είναι για όλους τους λαούς το ίδιο. Η ελεύθερη έκφραση και η ανεμπόδιστη
κριτική συνιστούν κατακτήσεις του «δυτικού πολιτισμού», όχι του Ισλάμ, όχι των
θρησκόληπτων καθεστώτων απανταχού της οικουμένης.
Η εικόνα ωστόσο που γνώρισαν και γνωρίζουν τα
ισλαμικά κράτη από τους ίδιους εκείνους «δυτικούς» δεν είναι η εικόνα μιας
κοινωνίας ελεύθερης και δημοκρατικής, που σέβεται τη διαφορετικότητα και
καλλιεργεί τη γνώση και τον διάλογο. Ξέρετε ποια εικόνα είναι; Εκείνη κρατών
που διψούν για χρήμα και κατάκτηση. Εκείνη εθνών που σέρνουν πίσω τους μια
ατελείωτη ιστορία επέκτασης, καταπάτησης και φόνων – συχνά στο όνομα της «εξέλιξης»
και της «προόδου». Έθνη με ηγέτες που πρόθυμα μετατρέπουν σε συμμάχους τους ίδιους
τρομοκράτες που αργότερα θα καταπολεμήσουν. Κράτη που εξοβελίζουν βόμβες σε
λαούς υπανάπτυκτους, όσο οι ίδιοι ζουν σε συνθήκες που πολλοί θα ζήλευαν. Έθνη
καθοδηγούμενα από γιγαντιαίες υπερεθνικές εταιρείες, απομυζώντας τους λαούς από
τους πόρους τους, εξαπλώνοντας τα δίκτυα τους σαν τα πλοκάμια ενός χταποδιού,
στην αναζήτηση φτηνής εργασίας και νέων αγορών. Έθνη που στις ίδιες τους τις χώρες
καταστρατηγούν σε καθημερινή βάση την ίδια τη δημοκρατία, τον διάλογο και τα
δικαιώματα για τα οποία, τάχα, καυχιούνται.
ισλαμικά κράτη από τους ίδιους εκείνους «δυτικούς» δεν είναι η εικόνα μιας
κοινωνίας ελεύθερης και δημοκρατικής, που σέβεται τη διαφορετικότητα και
καλλιεργεί τη γνώση και τον διάλογο. Ξέρετε ποια εικόνα είναι; Εκείνη κρατών
που διψούν για χρήμα και κατάκτηση. Εκείνη εθνών που σέρνουν πίσω τους μια
ατελείωτη ιστορία επέκτασης, καταπάτησης και φόνων – συχνά στο όνομα της «εξέλιξης»
και της «προόδου». Έθνη με ηγέτες που πρόθυμα μετατρέπουν σε συμμάχους τους ίδιους
τρομοκράτες που αργότερα θα καταπολεμήσουν. Κράτη που εξοβελίζουν βόμβες σε
λαούς υπανάπτυκτους, όσο οι ίδιοι ζουν σε συνθήκες που πολλοί θα ζήλευαν. Έθνη
καθοδηγούμενα από γιγαντιαίες υπερεθνικές εταιρείες, απομυζώντας τους λαούς από
τους πόρους τους, εξαπλώνοντας τα δίκτυα τους σαν τα πλοκάμια ενός χταποδιού,
στην αναζήτηση φτηνής εργασίας και νέων αγορών. Έθνη που στις ίδιες τους τις χώρες
καταστρατηγούν σε καθημερινή βάση την ίδια τη δημοκρατία, τον διάλογο και τα
δικαιώματα για τα οποία, τάχα, καυχιούνται.
Και αν μετά τα έθνη αυτά μιλήσουν για «ανθρώπινα
δικαιώματα» και «ελευθερία», ξέρετε τι θα πουν οι λαοί της Ανατολής; “Καλά ρε. Μας δουλεύετε;”. Αυτό θα πουν.
δικαιώματα» και «ελευθερία», ξέρετε τι θα πουν οι λαοί της Ανατολής; “Καλά ρε. Μας δουλεύετε;”. Αυτό θα πουν.
Η εικόνα που γνώρισε ο ανατολίτης φανατικός από τον
δυτικό είναι εκείνη του επιχειρηματία που του πουλάει βόμβες και όπλα. Και σε
αυτή την εικόνα ανταποκρίνεται. Η ελευθερία συνιστά κατάκτηση – και όπως γράφω
στην εικόνα, δεν πωλείται, δεν αγοράζεται, δεν επιβάλλεται στον άλλο με το ζόρι…
δυτικό είναι εκείνη του επιχειρηματία που του πουλάει βόμβες και όπλα. Και σε
αυτή την εικόνα ανταποκρίνεται. Η ελευθερία συνιστά κατάκτηση – και όπως γράφω
στην εικόνα, δεν πωλείται, δεν αγοράζεται, δεν επιβάλλεται στον άλλο με το ζόρι…
Όπως γράφει εξάλλου ο Hobsbawm: «Η διάδοση αξιών και θεσμών δύσκολα μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω μιας
αιφνίδιας επιβολής από εξωτερικές δυνάμεις, εκτός αν έχουν ήδη ωριμάσει τοπικά
οι συνθήκες που κάνουν τις μεν και τους δε εφαρμόσιμους και την εισαγωγή τους αποδεκτή.
Η δημοκρατία, οι δυτικές αξίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μοιάζουν με κάποιες
τεχνολογικές εισαγωγές με αμέσως προφανή οφέλη, οι οποίες υιοθετούνται με τον
ίδιο τρόπο από όλους όσους μπορούν να τις προμηθευτούν και να τις χρησιμοποιήσουν,
όπως π.χ. το ειρηνικό ποδήλατο, ή το φονικό ΑΚ47, ή τεχνικές υπηρεσίες όπως τα
αεροδρόμια.» (Eric
Hobsbawm,
«Παγκοσμιοποίηση, Δημοκρατία και Τρομοκρατία, εκδ. Θεμέλιο).
αιφνίδιας επιβολής από εξωτερικές δυνάμεις, εκτός αν έχουν ήδη ωριμάσει τοπικά
οι συνθήκες που κάνουν τις μεν και τους δε εφαρμόσιμους και την εισαγωγή τους αποδεκτή.
Η δημοκρατία, οι δυτικές αξίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μοιάζουν με κάποιες
τεχνολογικές εισαγωγές με αμέσως προφανή οφέλη, οι οποίες υιοθετούνται με τον
ίδιο τρόπο από όλους όσους μπορούν να τις προμηθευτούν και να τις χρησιμοποιήσουν,
όπως π.χ. το ειρηνικό ποδήλατο, ή το φονικό ΑΚ47, ή τεχνικές υπηρεσίες όπως τα
αεροδρόμια.» (Eric
Hobsbawm,
«Παγκοσμιοποίηση, Δημοκρατία και Τρομοκρατία, εκδ. Θεμέλιο).
Ποια εικόνα καθρεπτίζει τις σύγχρονες δυτικές
κοινωνίες; Ποιο παράδειγμα δίνουμε προς τα «έξω»; Στο ίδιο βιβλίο ο Hobsbawm γράφει:
«Ο κόσμος σήμερα – και όχι μόνο εκτός
Ευρώπης – είναι γεμάτος με αστυνομίες και υπηρεσίες ασφαλείας, πεισμένες πως,
ό,τι κι αν λένε δημόσια οι κυβερνήσεις και τα ΜΜΕ, όχι οι νόμιμες διαδικασίες
αλλά η ωμή δύναμη (και, εν ανάγκη, η βία) είναι που διατηρεί την τάξη, και πως
στην πεποίθηση αυτή τους τουλάχιστον έχουν τη σιωπηρή συγκατάθεση της κυβέρνησης
και της κοινής γνώμης».
κοινωνίες; Ποιο παράδειγμα δίνουμε προς τα «έξω»; Στο ίδιο βιβλίο ο Hobsbawm γράφει:
«Ο κόσμος σήμερα – και όχι μόνο εκτός
Ευρώπης – είναι γεμάτος με αστυνομίες και υπηρεσίες ασφαλείας, πεισμένες πως,
ό,τι κι αν λένε δημόσια οι κυβερνήσεις και τα ΜΜΕ, όχι οι νόμιμες διαδικασίες
αλλά η ωμή δύναμη (και, εν ανάγκη, η βία) είναι που διατηρεί την τάξη, και πως
στην πεποίθηση αυτή τους τουλάχιστον έχουν τη σιωπηρή συγκατάθεση της κυβέρνησης
και της κοινής γνώμης».
Και καταλήγει ως εξής: «Ναι, η τρομοκρατία απαιτεί
ειδικές προσπάθειες, είναι σημαντικό όμως να μη χάσουμε την ψυχραιμία μας. (…)
Στην πράξη, ο πραγματικός κίνδυνος από την τρομοκρατία δεν έγκειται στην άμεση
απειλή από κάποιες ανώνυμες φούχτες φανατικών, αλλά από τον παράλογο φόβο που
προκαλούν οι ενέργειές τους, και που σήμερα ενθαρρύνουν από κοινού τα ΜΜΕ και
κάποιες ασύνετες κυβερνήσεις. Αυτός είναι ένας από τους μεγάλους κινδύνους της εποχής
μας, σαφώς σπουδαιότερος από τις μικρές τρομοκρατικές ομάδες».
ειδικές προσπάθειες, είναι σημαντικό όμως να μη χάσουμε την ψυχραιμία μας. (…)
Στην πράξη, ο πραγματικός κίνδυνος από την τρομοκρατία δεν έγκειται στην άμεση
απειλή από κάποιες ανώνυμες φούχτες φανατικών, αλλά από τον παράλογο φόβο που
προκαλούν οι ενέργειές τους, και που σήμερα ενθαρρύνουν από κοινού τα ΜΜΕ και
κάποιες ασύνετες κυβερνήσεις. Αυτός είναι ένας από τους μεγάλους κινδύνους της εποχής
μας, σαφώς σπουδαιότερος από τις μικρές τρομοκρατικές ομάδες».
Γιατί η ελευθερία συνιστά κατάκτηση – και ως τέτοια
ποτέ δεν είναι δεδομένη.
ποτέ δεν είναι δεδομένη.
~
8 Responses
Κάποιος είπε κάποτε: Ζήσε και άσε τους άλλους να ζήσουν. Αν ο καθένας το έκανε αυτό, τι ωραία που θα ήταν!
Το πιο επικίνδυνο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι ο φανατισμός γεννάει φανατισμό. Κάθε φορά, λοιπόν, που κάποιος κάνει κάποιο αποτρόπαιο έγκλημα στο όνομα του Αλλάχ, π.χ., υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να στιγματιστούν αυτόματα όλοι οι πιστοί του Αλλάχ. Και από το στίγμα στον στόχο δεν υπάρχει μεγάλη απόσταση.
Πάντως, είναι άπειρη η βλακεία που χωράει το μυαλό του ανθρώπου.
Εγώ προσωπικά εύχομαι να υπάρχει Θεός και να αποφασίσει μια μέρα να ξεκάνει όλους εκείνους που τον χρησιμοποιούν σαν δικαιολογία. Έτσι, για να ξεβρωμίσει λίγο αυτός ο πλανήτης. Αλλιώς, ας τους φωτίσει επιτέλους, να δούμε και εμείς μιαν άσπρη μέρα…
Τα σέβη μου, αγαπητέ Κούνελε
O φανατισμός γεννάει φανατισμό και είναι τόσο εύκολο να παρασυρθεί ο κόσμος από την οργή του, ζητώντας αντίποινα… Μα το ένα πάντα φέρνει τ' άλλο και γι' αυτόν τον λόγο χρειάζεται να βάζουμε το πολύ συναίσθημα στην άκρη και ν' αφήσουμε τη λογική να πρυτανεύσει (την έρμη, κι αυτή).
Γεια σου και πάλι καλή μου Pippi, σου εύχομαι ένα όμορφο βράδυ (ή πρωί, αναλόγως του πότε βλέπεις το μήνυμα!)
Εξαιρετική η ανάρτηση Κούνελε……!
Μπορώ να πω Γιάννη πως, εν μέρει, πήγασε από τον διάλογο μας στην προηγούμενη ανάρτηση. 🙂
Σπουδαιο αρθρο
Τους χαιρετισμούς μου, φίλε μου.
"Για τα λεφτά τα κάνεις όλα! Για τα λεφτά δε μ' αγαπάς'' 'η και το άλλο της Λάιζα "Money makes the world go round''
Μα από που θα βγάλουν το "ψωμάκι'' τους οι βαριές οπλικές και φαρμακευτικές βιομηχανίες και φυσικά οι καναλάρχες.
Τι να πρωτοσχολιάσω Κούνελε; Τι;
Ο τρόμος πουλάει και μας τον σερβίρουν μια χαρά!
Μια χαρά βολεύει ο φαύλος κύκλος τρομοκράτη και αντιτρομοκρατικού πολέμου! Μια χαρά!
Το χρήμα να κινήται κι όλοι οι άλλοι να πνιγούν!
Έτσι είναι Χριστίνα. Αυτός είναι ο κόσμος μας. Φόβος, λεφτά και θέαμα. Τουλάχιστον εμείς όσο μπορούμε ας απέχουμε από τα Μέσα μαζικής αποβλάκωσης, σε αρχική βάση και… ο Αλλάχ ας βάλει το χέρι του. 😛