Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα

Enter the rabbit's lair...

Ο Ύπνος της Λογικής Γεννάει Τέρατα, του Φρανθίσκο Γκόγια / El sueño de la razón produce monstruos

“O ΄Υπνος της Λογικής παράγει Τέρατα”, aka, “El sueño de la razón produce monstruos”, όπως λέει και στην επιγραφή… Ο λόγος για το ξακουστό χαρακτικό του Ισπανού Φρανθίσκο Γκόγια, δημιουργημένο μεταξύ 1797 και 1799 – στο μεταίχμιο μιας εποχής, όταν ο αισιόδοξος 18ος αιώνας παραχωρούσε τη θέση του σε μια εποχή αλλαγών, θυελλωδών συναισθημάτων και ενδοσκόπησης…

Λίγα – ελάχιστα έργα στην ιστορία θα λέγαμε πως είναι περισσότερο διαχρονικά και επίκαιρα – παντός καιρού και εποχής ομολογουμένως. Στο επίκεντρο του έργου δεσπόζει ένας άνθρωπος αποκοιμισμένος πάνω στο γραφείο του… Μα ενώ αυτός κοιμάται, η γραφίδα και οι σημειώσεις του παρατημένες μπροστά του, πλήθος φτερωτών πλασμάτων ξεπετάγεται και ξετυλίγει τα φτερά του… Σκοτεινές κουκουβάγιες και απόκοσμες νυχτερίδες, τα φτερά των οποίων σμίγουν με το σκοτάδι και χάνονται μέσα του…

Ο άνθρωπος έχει παραδοθεί σ’ ένα εφιαλτικό όνειρο και τα φτερωτά αυτά πλάσματα συμβολίζουν τον ύπνο της λογικής – την άγνοια και την ανοησία. Το μήνυμα είναι σαφές: εκεί που λείπει ο νους, επικρατούν τα τέρατα.

Με το έργο αυτό ο Γκόγια ασκούσε σκληρή κριτική στο κοινωνικό κατεστημένο των καιρών του, μα ταυτόχρονα άνοιγε τον δρόμο για μια σειρά από πλήθος άλλων σκοτεινών έργων σαν αυτό, που φάνταζαν να έχουν βγει από κάποιο μισοξεχασμένο όνειρό του…

***

Ας μη ξεγελιόμαστε όμως. Δεν πρόκειται καθόλου για όνειρο, μα για πραγματικότητα. Με έργα σαν αυτό ο Γκόγια φανέρωνε τα όρια του Διαφωτισμού της εποχής του – εκεί που το φως της γνώσης και της λογικής τελειώνει, αρχίζει το σκοτάδι της προκατάληψης και του φανατισμού.

Αρχίζει ο χορός των τεράτων.

Άραγε σήμερα, εν έτει 2015, κι ενώ πρόσφατα ζήσαμε τα περιστατικά του Charlie Hebdo… Κι ενώ βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο, με συνθήματα – σλόγκαν και εκστρατείες που γυρεύουν καταναλωτές, σαν άλλα διαφημιστικά προϊόντα… Κι ενώ μονόλογοι και πεταχτές ατάκες (ζούμε στην εποχή της ατάκας) υποκαθιστούν το λόγο και την έρευνα… Κι ενώ δικαιώματα που κατακτήθηκαν με τόση δυσκολία αμφισβητούνται απ’ την αρχή ξανά… Κι ενώ ο φασισμός ο ίδιος ενεδρεύει σε κάθε ημιμάθεια, κάθε απολιτική αδιαφορία, κάθε μισαλλόδοξη αντίληψη της καθημερινότητας, κάθε νοικοκύρη του βολέματος… Αλήθεια, που βρισκόμαστε πιο κοντά; Στη γνώση, την ορθή κρίση και τη λογική; Ή στο αντίθετο τους;…

Ας ελπίσουμε πως θα αποτινάξουμε, κάπως, την ομίχλη του ονείρου. Πως θα πάμε ένα βήμα πέρα από τον ύπνο της λογικής – και πέρα από τα τέρατά του.

Tags: , , , , , , ,

5 Responses

  1. Pippi says:

    Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Άρα, δυστυχώς, για να ελπίζουμε, πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι έχουν πεθάνει όλα τα άλλα.
    Η ευχή σου είναι και ευχή μου, κουνελάκι

    • Έκλεισα το κείμενο με μια ελπιδοφόρα πρόταση, όπως είδες Pippi. Μα η ελπίδα δεν εμφανίζεται μόνο επί της βεβαιότητας πως όλα έχουν χαθεί – μα και με την απλή υπόθεσή πως ίσως να χαθούν. Και αυτό ακριβώς – το ότι μπορούμε και υποθέτουμε ακόμα και τα χειρότερα, είναι εκείνο που μας κάνει ικανούς να τους αντισταθούμε.

      Συνεχίζουμε!

  2. airis says:

    Εύστοχος!
    Πόσο πιο πετυχημένη είναι αυτή η (σκληρή) κριτική από την εμμονική σάτιρα.
    Είναι πολλοί αυτοί που κοιμούνται αλλά τα τέρατα θα πνίξουν όλους μας αν δεν ξυπνήσουν! 🙂

    • Αναρωτιέμαι ποιοι ονειρεύτηκαν αυτά τα τέρατα – γιατί και το πιο φρικτό τέρας, πρώτα είναι όνειρο και φαντασίωση κάποιου… Αλλά ας αφήσω εδώ προς το παρόν αυτή τη σκέψη. 🙂

  3. Μήπως κι εμείς δε ζούμε σε μία μετάβαση σαν αυτή που βίωναν στα χρόνια του Γκόγια; Μια ξέφρενη Μοναρχία που γλεντοκοπούσε και οι αιματηροί αγώνες για την διεκδίκηση της συνταγματικής δημοκρατίας.
    Κι αυτοί οι αγώνες ακόμα συνεχίζονται.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *


Notice: Trying to access array offset on value of type null in /usr/www/users/tofoni/wp-content/plugins/wp-optimize-premium/wp-optimize.php on line 1892