Enter the Dark Fairy Tale / Απο τους Dirty Granny Tales στην Αλίκη

Παραμύθια. Κι όμως, πόση αλήθεια κρύβουν μέσα τους.

Ναι, ακόμα και εκείνα τα “παιδικά”, που διαβάζαμε μικροί. Ω, αυτά και αν είναι αληθινά. Κρίμα που στις σύγχρονες καρτουνίστικες εκδοχές τους έχουν ράψει και κόψει όλα τα καλά στοιχεία απο μέσα τους, αφήνοντας μόνο την γλυκανάλατη, “οικογενειακή” τους πλευρά να μας νανουρίζει με πρίγκιπες, πριγκίπισσες και happy endings, σκορπώντας απατηλή στάχτη στα μάτια μας.

Τα παραμύθια ξεκίνησαν απο μύθοι, λαϊκές δοξασίες που εξελίσσονταν απο γενιά σε γενιά, και κατέληξαν να είναι “παιδικά”. Η Γριά για παράδειγμα, απο εικόνα-αρχέτυπο και σύμβολο του μύθου (σύμβολο αντιφατικό απο τη μία η καλή γριά-τροφός και απο την άλλη η κακιά γριά-μάγισσα), μετατράπηκε στην καλή γιαγιά που μας διηγείται τα παραμύθια πλάι στην φωτιά. Τώρα βέβαια καμιά γιαγιά δε διηγείται παραμύθια πλάι στη φωτιά, το παραμύθι έδωσε τη θέση του στο χαρτζιλίκι. Ή και στην απομόνωση σε κάποιο γηροκομείο, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.

Διαβάστε τα Παραμύθια των Αδερφών Γκριμ. Τα κανονικά, όχι τις κομμένες εκδοχές. Θα διαπιστώσετε πως είναι γεμάτα με σκηνές που θα τις χαρακτήριζες ως και τρομακτικές. Σίγουρα όχι ό,τι θεωρούμε κατάλληλο για ένα παιδί πάντως. Γίνονται μάλιστα πιο τρομακτικές όταν κάνουμε συσχετισμούς με τον αρχέγονο, πρωτόγονο τρόμο της πρώιμης νηπιακής ηλικίας. Οι πρώτοι λένε εφιάλτες, εκείνοι που κάνουμε όταν είμαστε πολύ μικροί, εκείνοι που δε θυμόμαστε πια, είναι οι πιο τρομακτικοί…

Ας πάρω για παράδειγμα το παραμύθι των Αδερφών Γκριμ που λέγεται “ο Πιστός Ιωάννης”. Αναφέρεται σε έναν υπηρέτη, τον Ιωάννη, ο οποίος είχε αναλάβει τη φύλαξη και την προστασία με κάθε τρόπο ενός βασιλιά, ακόμα και αν χρειαζόταν να δώσει τη ζωή του. Σε κάποια φάση ο πιστός Ιωάννης γίνεται θύμα μιας κατάρας, και μετατρέπεται σε πέτρα. Ο βασιλιάς οδύρεται για τον χαμό του και φωνάζει πως θα έκανε τα πάντα για να τον έφερνε ξανά πίσω.

Και τότε η πέτρα λέει στον βασιλιά: “μπορείς αν θέλεις, αρκεί να θυσιάσεις ό,τι πολυτιμότερο έχεις”. Ο βασιλιάς δέχεται, και η πέτρα του λέει πως πρέπει να κόψει με τα ίδια του τα χέρια τα κεφάλια των παιδιών του και να αλείψει την πέτρα με το αίμα τους. Και έτσι κάνει ο βασιλιάς, αποκεφαλίζει τα παιδιά του και πασαλείβει με το αίμα τους την πέτρα, η οποία ζωντανεύει και μετατρέπεται ξανά στον πιστό Ιωάννη! Τελικά τα παιδιά ζωντανεύουν ξανά κι αυτά με τη σειρά τους, και έζησαν αυτοί καλά, ενώ εμείς έχουμε μείνει με το στόμα ανοιχτό ύστερα απο τέτοιο λουτρό αίματος! 😛

(εικονογράφηση της Anne Anderson)

Πάρτε τον Πινόκιο. Όχι την ντισνεική εκδοχή, αλλά την πρωτότυπη, το βιβλίο του Κολόντι.

Υπάρχουν σκηνές μέσα στο βιβλίο που πραγματικά θα μπορούσαν να φοβίσουν ένα μικρό παιδί. Το πελώριο φίδι που καταβροχθίζει ως και ανθρώπους, οι καλυμμένοι με κουκούλες διώκτες της νύχτας, ή η πελώρια φάλαινα που σε καταπίνει. Ακόμα και ο μαγικός τόπος, η Χώρα του Γλεντιού, που πάνε τα παιδιά και μεταμορφώνονται σε ζώα, και απο καταλήγουν στα παζάρια… ε, έχει κάτι το φοβερό μέσα του αν το καλοσκεφτείτε. Φοβερό παραμύθι ο Πινόκιο, απο τα αγαπημένα μου αναμφισβήτητα.

Και αυτό είναι ένα απο τα τόσα όμορφα παραμύθια που υπάρχουν. Στα οποία ναι μεν συναντούμε το σκοτεινό, το τρομακτικό στοχείο, αλλά και εκείνο της τελικής “λύτρωσης”, το περίφημο “χαρούμενο τέλος”, ένα τέλος που ήρθε μετά απο ένα σωρό περιπέτειες όμως. Ναι, ο πρίγκιπας παίρνει την πριγκίπισα, αλλά όχι χωρίς αγώνες! Και καμιά πριγκίπισα δεν αποκτά τον πρίγκιπα χωρίς θυσίες… Τα ακούτε αυτά ορισμένοι/ες παραμυθιασμένοι εκεί έξω? Διαβάστε κανένα κανονικό παραμύθι για να δείτε πως δεν έχουν καμία σχέση με την σύγχρονη οικογενειακή μπεμπεδίστικη εκδοχή τους.

(κλασικές εικονογραφήσεις του Arthur Rackham)

Αφήστε που ξεχειλίζουν συμβολισμούς, για όσους τη βρίσκουν με αναλυτικές ψυχαναλύσεις τύπου Γιούνγκ και τα λοιπά. Αλλά και οι φροϋδικοί μας θα βρουν αρκετά συμπλέγματα στα παραμύθια. Στην τελική, και το Οιδιπόδειο απο έναν μύθο πήρε το όνομα του. Τα Όνειρα, το Συλλογικό Ασυνείδητο, οι Μύθοι. Σύμβολα, εικόνες και μηνύματα περασμένα απο γενιά σε γενιά, μέσα απο τους αιώνες. Δεν είναι μόνο η Γριά, είναι ο Πατέρας, συχνά Βασιλιάς σε μια “μακρινή χώρα”, οι “Πολλοί Γιοί” του (ή Κόρες), απο τους οποίους Ένας ξεχωρίζει, ο οποίος είναι και ο Ήρωας, και ο οποίος συνήθως ξεκινάει μετά την ενηλικίωση του ένα “Μεγάλο Ταξίδι”… Σύμβολα και αρχέτυπα βρίσκουμε ακόμα και σε αντικείμενα όπως το Μήλο, το Μεγάλο Δέντρο, Το Σπίτι του Δάσους, το Ξίφος, στα πάντα…

Και αυτό ισχύει για όλους τους μύθους, όλου του κόσμου, όλων των εποχών. Διαφορετικές εποχές και τόποι κάνουν χρήση διαφορετικών συμβολισμών ή εικόνων, μπορεί να εντοπίσει κάποιος όμως τα κοινά που έχουν μεταξύ τους μύθοι φαινομενικά τόσο διαφορετικοί. Χρειάζεται να αναφέρω τις ομοιότητες ανάμεσα σε διάφορους μύθους σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου για παράδειγμα (εκείνος της Βίβλου είναι μόνο ένας απο τους πολλούς), ή διάφορα περιστατικά όπως η Μεγάλη Πλυμμύρα, που την συναντούμε σε ένα σωρό εκδοχές, απο τους Σουμέριους στους Ιουδαίους και στους Έλληνες. Για να μην επεκταθώ εκτενέστερα στον πλούτο της Μυθολογίας, και ξεφύγουμε εντελώς.

Το παραμύθι είναι μια στιγμή του Μύθου, η οποία αφηγείται μια ιστορία συνήθως διδακτικού περιεχομένου και η οποία θεωρητικά προορίζεται για τα παιδιά. Αντλεί το υλικό του απο την άβυσσο του συλλογικού ασυνειδήτου, αναπλάθοντας εικόνες αρχέτυπα και μεταδίδοντας τη γνώση γενεών. Εμπεριέχουν μια άποψη ηθικής, δεν είναι όμως ηθικοπλαστικά ούτε συμβαδίζουν με αυτό που θεωρούμε εμείς απαραίτητα ηθικό. Μπορούμε να μάθουμε πολλά απο τα παραμύθια.

(στο πλάι, εικονογράφησηση του Χάνσελ και Γκρέτελ απο τον Kay Nielsen)

(ένα προπέρσινο σχέδιο του τύπου που γράφει αυτό το blog!)

Μουσικό διάλειμμα: Dirty Granny Tales

Χθες ήταν μια όμορφη μέρα. Απο κείνες των οποίων η κατάληξη σε ανταμοίβει για όποια τυχών κούραση είχες μέχρι τότε. Πήγα να δω την παράσταση των Dirty Granny Tales στο θέατρο Altera Pars και έμεινα εντυπωσιασμένος. Στον γυρισμό ήμουν τόσο ικανοποιημένος που δε με ενοχλούσε ακόμα και εκείνη η καταραμένη μουσκεμένη απο τη βροχή κάλτσα που πλατσούριζε μέσα στο αριστερό μου παπούτσι.

Για όσους δεν ξέρουν, οι Dirty Granny Tales είναι μια μουσικοθεατρική ομάδα απο τη χώρα μας, ένα συγκρότημα του οποίου τα θέματα ξετυλίγονται σαν ιστορία πάνω στη σκηνή, συνδιάζοντας το κουκλοθέατρο με τη μουσική. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν το δεύτερο τους άλμπουμ, για το οποίο και δίνουν εδώ και έναν περίπου μήνα (μπορεί και περισσότερο) παραστάσεις, και οι οποίες τώρα μπαίνουν στην τελευταία τους βδομάδα. Τους έβλεπα για δεύτερη φορά χθες, η πρώτη ήταν πρόπερσι στο φεστιβάλ καλτ ταινιών τρόμου! Χθες η παράσταση ήταν εντελώς δική τους όμως, και το πλούσιο χειροκρότημα που εισέπραξαν στο τέλος φανερώνει πόσο εντυπωσίασαν τον κόσμο.

Καταρχάς πρόκειται για ολοκληρωμένη καλλιτεχνική πρόταση. Μουσική, θέατρο, κίνηση, στίχος, αφήγηση, ενδυμασία, όλα μαζί. Κατά δεύτερο, τα παιδιά απλά είναι φοβεροί σ’ αυτό που κάνουν. Μουσικά κινούνται κάπου ανάμεσα στο gothic, το black metal (με ακουστικές κιθάρες ωστόσο), τον neofolk ήχο και τους Tiger Lillies, ενώ η όλη τους αισθητική αποπνέει πέρα για πέρα την ατμόσφαιρα ταινιών του Tim Burton. Μας έρχονται στο νου και ονόματα όπως Diamanda Galas, ή Sopor Aeternus. Δεν αντιγράφουν κανέναν όμως, μιλάμε πάντα για επιρροές, που συνθέτουν στο δικό τους, ξεχωριστό αποτέλεσμα. Γκροτέσκο, γοτθικό, ατμοσφαιρικό, λυρικό, παραμυθένιο.

(το σέτλιστ της χθεσινής βραδιάς :P)

Λίγες μέρες θα παίζουν ακόμα, αξίζει να πάτε να τους δείτε. Το κάτω βίντεο το τράβηξα χθες, τσεκάρετε το Όλο (ναι, η κορύφωση στα τρία τελευταία λεπτά σε έκανε να θέλεις να κοπανηθείς ως εκεί που δε πάει). Επίσης λόγω του ακουστικού της υπόθεσης είναι απο τα βίντεο στα οποία ο ήχος αποδίδεται κάπως καλά με την έρμη την ψηφιακή μηχανή μου! (δυστυχώς τα λάιβ με ηλεκτρικές κιθάρες είναι άλλη υπόθεση :P)

Ο παραμυθάς του κινηματογράφου

Κλείνω την αλα dark fairy tale σημερινή μου ανάρτηση με μια σύντομη αναφορά σε μια απο τις μεγαλύτερες κινηματογραφικές μου αδυναμίες, τον Tim Burton φυσικά. Δε θα πω πολλά εδώ, πρώτον γιατί δε νομίζω πως έχω να πω κάτι που δεν το γνωρίζετε ήδη, δεύτερον γιατί βαριέμαι. 😛

Δεν πήγα να δω ακόμα την Αλίκη, θα γίνει όμως. Δε ξέρω αν είναι καλό ή όχι, αλλά δεν έχει και τόση σημασία. Ακόμα και η κακή στιγμή ενός Burton είναι καλύτερη απο την πλειοψηφία των ταινιών που βγαίνουν απ’ το Hollywood σήμερα. Η αλήθεια είναι πως το Sweeney Todd δε με εντυπωσίασε όσο παλιότερες ταινίες του, ακόμα και έτσι όμως, τη δόση μου την πήρα.

Τι να πω για τον Burton λοιπόν. Καταρχάς γνωρίζατε πως δούλευε στο animation team της Disney προτού αρχίσει να δημιουργεί τις ταινίες που τον καθιέρωσαν? Κατά δεύτερο, ο Ψαλιδοχέρης παραμένει για μένα το magnum opus του. Αυτό και ο Χριστουγεννιάτικος Εφιάλτης. Α, και το Batman Returns απο κοντά. Ωστόσο όλες οι ταινίες του είναι μία, μία, πραγματικά. Απο τους λίγους σκηνοθέτες που κατόρθωσαν να συνδιάσουν το εμπορικό με το ποιοτικό, για μένα. Και λέγοντας “ποιοτικό” δεν το ταυτίζω απαραίτητα με αυτό που αποκαλούμε “υψηλή κουλτούρα”. Ποιοτικό είναι και το άρτιο καλλιτεχνικά και αισθητικά, κάτι το οποίο χαρακτηρίζει πλήρως το μπαρτονικό στυλ.

Η γοτθική, παραμυθένια του αισθητική έχει γίνει πρότυπο και σημείο αναφοράς. Δεν έχει σημασία αν έχει ίσως “αυτοπαγιδευτεί” μέσα της, κάτι που θα μπορούσε να του προσάψει κάποιος… μακάρι ο κάθε δημιουργός να έφτιαχνε κάτι τόσο προσωπικό και ξεχωριστό, και ας αυτοπαγιδευόταν μετά μέσα του όσο ήθελε. Οι ταινίες του Burton σε ταξιδεύουν, όπως σε ταξιδεύει και ένα παραμύθι, όχι εκείνα τα ξενέρωτα όμως, αλλά τα άλλα, τα αυθεντικά. Εκείνα που δε λησμονούν πως πλάι στο φως στέκει πάντα το σκοτάδι.

~

ΥΓ1 ~ Λοιπόν, ώρα να μπούμε στο ψητό. Δε ξέρω πόσοι απο σας μεγαλώσατε διαβάζοντας αυτά εδώ τα επικά βιβλιαράκια και ακούγοντας τις πωρωτικές τους κασέτες. Τα Άμπρα Κατάμπρα παραμένουν απλά μία απο τις καλύτερες σειρές με παραμύθια που έχουν κυκλοφορήσει στη χώρα μας, αν όχι η καλύτερη. Μιλάμε για τιμιότητα όμως ε. Τι να λέμε για τον Σπιρτούλη και την αράχνη του, την Κοκό, τι να λέμε για τον Άγγελο Αγγελάκη, το καλό παιδί που απο την υπερβολική καλοσύνη του είχε βγάλει φτερά αγγέλου και προκειμένου να τα ξεφορτωθεί αποφάσισε να γίνει όσο πιο κακός γινόταν, ή το απόλυτο true metal παραμύθι με τον επικότερο ήρωα που δεν είναι άλλος απο τον Δρακούλη Δρακουλίνο, το πρώτο μου ίνδαλμα. Τα πάντα είχε αυτή η σειρά, παραμύθια και ιστορίες για όλα τα γούστα, για αγοράκια και κοριτσάκια (ας πούμε η “Χάιντι” ήταν πιο κοριτσίστικο), διασκευασμένα όλα με καταπληκτικές εικονογραφήσεις και φοβερή αφήγηση απο πασίγνωστους ηθοποιούς.

Και φυσικά αυτή η μουσικούλα που πήγαινε έτσι: του-ρουρου-ρουρου-ρου-ρου-ρου-τουρουρουρουυυ, του-ρου-ρουρου,τουρου-τουρουυυυυ… (το ξέρω, έρχεται ο απόηχος της στ’ αυτιά σας). Τι κρίμα που δε μπορείτε να ακούσετε το πλιτς που κάνουν τα δάκρυα μου ενώ κυλούν αυτή τη στιγμή στο πληκτρολόγιο. Τσαλαβουτάνε μέσα του, περισσότερο και απο τα παπούτσια μου χθες στις βροχερές λακούβες.

ΥΓ2 ~ Το θέμα που διάλεξα σήμερα είναι ανεξάντλητο πραγματικά. Θα μπορούσα να επεκταθώ ακόμα περισσότερο, μέχρι και αφιέρωμα θα μπορούσα να κάνω. Aκόμα και αυτά που έγραψα μου βγήκαν σχεδόν αυθόρμητα, φαντάσου να το προετοίμαζα κιόλας. Αλλά καλύτερα να το αφήσω εδώ για τώρα γιατί δεν είμαστε και για άλλα αφιερώματα σ’ αυτή τη φάση. 😛

ΥΓ3 ~ Το άκυρο σχόλιο. Πόσο θα ήθελα να γυρνούσαν όλες οι περσόνες της ελληνικής showbiz τσόντες! Είναι που είναι σκατένια η κατάσταση σ’ αυτόν τον χώρο (στον χώρο της ελληνικής showbiz αναφέρομαι), μια αηδία σκέτη, τουλάχιστον γυρνώντας μια τσόντα θα μπορούσαν να αποκτήσουν και κάποια – έστω σύντομη – χρησιμότητα για όλους εμάς που τους έχουμε γραμμένους ούτως ή άλλως.

ΥΓ4 ~ E, λέει να κλείσω άλλη μια φορά με τους Dirty Granny Tales. In fact, all fairy tales can be dirty, deep inside.

~