Φιλοσοφίες Στ’ Αμπέλια

Είναι μερικές στιγμές που θες απλά να τα παρατήσεις όλα και ν’ αρχίσεις τις φιλοσοφίες. Σε πιάνει κάτι και δε μπορείς να το αφήσεις, παρά μόνο να αφεθείς. Όπως η πείνα ή η δίψα ικανοποιούνται με το φαγητό και το ποτό, η συγκεκριμένη αυτή… “κατάσταση”, το ακαθόριστο συναίσθημα αν προτιμάτε, που έχει δημιουργηθεί λόγω διάφορων συγκεκριμένων ερεθισμάτων, δεν ικανοποιείται παρά με το να αρχίσεις να μιλάς, να μιλάς, να μιλάς…. Ακόμα και αν κανείς δεν είναι εκεί να σε ακούσει.

Καλή αρχή λοιπόν. Κάνει θόρυβο ένα δέντρο όταν πέφτει, ενώ δεν είναι κανείς εκεί γύρω για να το ακούσει? Πόσο αυτό που είμαστε ή που κάνουμε ορίζεται σε σχέση με τους άλλους γύρω μας? Υπάρχει ένας βαθύτερος πυρήνας μέσα μας, ή όπως έλεγε εκείνο το ρητό που ήταν γραμμένο με μαρκαδόρο στο πανεπιστήμιο “υπάρχουν πρόσωπα πίσω απο τις μάσκες”?

Πολύ βαθιά το πήγαμε. Ας γίνω πιο συγκεκριμένος. Έτρωγα που λέτε, παρακολουθώντας anime, πριν λίγο. Αλλά αυτή η ακαθόριστη κατάσταση που περιέγραψα πριν δε με άφηνε. Ήξερα πως θα αφήσω το anime να περιμένει, και πως μόλις φάω θα γράψω αυτό το κείμενο. Μόλις φάω. Γιατί το φαγητό, η βιολογική ανάγκη, η απόλαυση (ήταν κέικ βλέπετε, πεντανόστιμο) προηγούνται. Δεν αμπελοφιλοσοφεί κανείς με άδειο στομάχι. Για τον ίδιο λόγο δε περιμένουμε απο όσους τρέχουν κάθε μέρα και δε φτάνουν λόγω συνθηκών ζωής να μας εξηγήσουν τι ήθελε να πει ο Χέγκελ. Κάποιοι έχουμε την πολυτέλεια να το κάνουμε, κάποιοι όχι.

Και η επιλογή που βρίσκεται όμως σε όλα αυτά? Σύμφωνοι, οι συνθήκες σπρώχνουν κάποιους ανθρώπους σε ορισμένες καταστάσεις, και άλλους σε άλλες. Ωστόσο στο τέλος μπορεί κανείς να γίνει μοιρολάτρης και να τα αποδίδει όλα σε καταστάσεις έξω απο αυτόν. Ε λοιπόν, ήταν επιλογή μου τώρα, μες στα ξημερώματα, να αφήσω το άραγμα και να πιάσω το πληκτρολόγιο. Επιλογή… ή παρόρμηση, που οφείλεται με τη σειρά της σε πολύ συγκεκριμένους παράγοντες? (εκείνο το συναίσθημα το περίφημο που περιέγραψα, το οποίο με ωθούσε να γράψω).

Κατά έναν περίεργο τρόπο, έχω την αίσθηση πως ισχύουν και τα δύο. Επιλογή και φυσική παρόρμηση. Μαζί. Και Σαρτρ, και Σπινόζα. Σα να λέμε, οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Θα εξηγούσα γιατί πιστεύω πως ισχύουν παράλληλα, αλλά βαριέμαι. Δεν είναι ο στόχος μου να γράψω φιλοσοφική πραγματεία εξάλλου.

Ας μπω στο ψητό (βαθιά μέσα στ’ αμπέλι). Σκέφτεσαι γύρω απο τη ζωή και πόσο φευγαλέα φαίνονται κάποια πράγματα. Τις προάλλες, λίγες μέρες πριν, περνούσαμε με τ’ αμάξι απο τις δασώδεις περιοχές γύρω απο την Νέα Μάκρη, Πεντέλη κλπ, πηγαίνοντας για μπάνιο στην παραλία. Τα δάση αυτά τώρα κάηκαν. Παρακολουθούμε τα γεγονότα απο τις οθόνες μας (της τηλεόρασης ή του υπολογιστή) και σχεδόν, βιώνουμε την μαγική εκείνη αίσθηση πως “αυτό που βλέπω είναι κοντά αλλά και μακριά μου, τόσο ώστε να μη μπορεί να με πιάσει”. Πιστεύω πως είναι η ίδια ακριβώς αίσθηση που έχουμε μικρά παιδιά, όταν κουκουλωνόμαστε στο κρεββάτι και σκεφτόμαστε “είμαι ασφαλής εδώ μέσα, στα παπλώματα, και οτιδήποτε υπάρχει εκεί έξω δε μπορεί να με αγγίξει”.

Είχε γράψει ο Anthony Giddens, o κοινωνιολόγος, κάποια όμορφα πράγματα γι’ αυτή την πρωτογενή αίσθηση ασφάλειας, την οποία είχε συνδέσει με τις εμπειρίες απο την ανατροφή μας με τη μητέρα μας. Και η οποία αίσθηση ασφάλειας φυσικά, ή ακόμα και παντοδυναμίας μερικές φορές, είναι απόλυτα φυσική. Απλά, δε παύει να συνιστά χαρακτηριστικό δικό μας, της σκέψης μας, των συναισθημάτων μας. Πέρα και έξω απο μας, υπάρχει η Φύση, που δε γνωρίζει καλό, δε γνωρίζει κακό, δε γνωρίζει ασφάλειες και μη, απλά κυλάει στον δρόμο της, και μεις μαζί μ’ αυτήν (μια που μέρος της είμαστε και οι ίδιοι, και θα λεγε κανείς πως το “πέρα και έξω” που είπα είναι ως και παραπλανητικό). Κάνει λοιπόν θόρυβο το δέντρο όταν πέφτει?

Γι’ αυτό μερικές φορές συμβαίνουν πράγματα και λέμε “πως είναι δυνατόν να συνέβη κάτι τέτοιο σε μένα?”. Είναι οι στιγμές που βγαίνουμε απο το καβούκι μας, που κοιτάμε “πέραν της οθόνης” και διαπιστώνουμε πως οι φλόγες, η φωτιά, ενδεχομένως αφορούν και μας…

Οι στιγμές αυτές όμως δε μπορούν παρά να είναι λίγες σχετικά. Ταρακουνάνε υπερβολικά όμως και εμείς οι άνθρωποι δε γουστάρουμε τόσο ταρακούνημα – είμαστε όντα της χαλάρωσης. Ή μάλλον, της ψευτοχαλάρωσης, εκείνης με το δήθεν χαμόγελο, της “μάσκας μπροστά απο το πρόσωπο”. Κι όμως θα έπρεπε να μάθουμε να χαλαρώνουμε πραγματικά, αν θέλετε τη γνώμη μου. Γεμίσαμε με ψυχαναγκαστικούς, αγχωτικούς, εργασιομανείς, κόσμο που τρέχει σαν τρελός και απλά του είναι αδύνατο να χαλαρώσει λιγάκι. Ίσως φοβάται να χαλαρώσει. Γιατί τότε μπορεί να ταρακουνηθεί απο σκέψεις και συναισθήματα δυσάρεστα, που θα ήταν καλύτερο να αποδιώξει.

Οι υπαρξιστές έλεγαν πως αυτό το άγχος είναι απαραίτητο για να συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος την μοναδικότητα του, τη θέση του στον κόσμο, και να μάθει να ζει αυθεντικά, επιλέγοντας συνειδητά τη ζωή του. Ναι λοιπόν, χρειάζεται ο φόβος, εφόσον αποτελέσει έναυσμα για κάτι καλύτερο – και όχι εμπόδιο.

Αν σκέφτομαι πως μπορεί να γίνει κάτι και να πάψω αύριο να υπάρχω (έτσι απλά), μπορεί να αντιδράσω με διάφορους τρόπους. Μια πιθανή αντίδραση θα ήταν να φοβηθώ και να το ρίξω σε σκόρπιες απολαύσεις της “στιγμής”, ένα κούφιο “seize the day”, μια θέληση βουτιάς σε ουσίες και καταστάσεις λήθης και ηδονής. Ένα αιώνιο παρόν, χωρίς στόχους, χωρίς τίποτα. Αν πάψω να υπάρχω κάποια στιγμή, ποιός ο λόγος να χαραμίζομαι σε ανούσιους στόχους και φιλοδοξίες?… Ωστόσο αυτή δεν είναι παρά μια ψευτολύση για μένα. Το πότε θα σε βρει δε γίνεται να το ξέρεις. Το θέμα είναι όχι απλά να υπάρχεις, αλλά να ζεις. Και “ζω” δε σημαίνει μόνο τρώω, κάνω σεξ, κοιμάμαι, πίνω, χέζω κλπ. Ούτε “διασκεδάζω”, συχνά μάλιστα εις βάρος άλλων. ΖΩ σημαίνει να είμαι αληθινός, να πατάω στο παρόν κοιτώντας προς το μέλλον και έχοντας το παρελθόν ως οδηγό μου. Σημαίνει να είμαι ΜΕΣΑ στον χρόνο, όχι απλά σε μια μονάχα μέρα, αλλά στο χθες και στο αύριο, και στο πολύ μετά ακόμα.

Όποιος κοιτάει πολύ μακριά κινδυνεύει να σκοντάψει. Όποιος κοιτάει μόνο το έδαφος κάτω απο τα πόδια του κινδυνεύει να πέσει σε κανέναν τοίχο.

Μερικές φορές χρειάζεται να τα σκέφτεσαι αυτά. Μπορεί να φαίνονται λίγο βαριά (σίγουρα δεν είναι για όλες τις ώρες), αλλά μπορεί να ωφελήσουν. Να σε κάνουν να σκεφτείς πως κάπου έχεις σφάλλει ενδεχομένως, ή πως αφιερώνεις χρόνο σε λάθος πράγματα (είτε αυτά είναι δραστηριότητες, είτε άνθρωποι που ξέρεις, είτε σκέψεις και συναισθήματα σου). Άλλο πράγμα που έλεγαν οι υπαρξιστές (ο Σαρτρ συγκεκριμένα) ήταν πως είμαστε ό,τι πράττουμε. Βαρύ κι αυτό, αν το σκεφτεί κανείς στην ουσία του. Αλλά και απελευθερωτικό, απο μια άλλη άποψη. Όπως είπα και πριν, μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για κάτι καλύτερο.

Συχνότερα όμως, πολύ συχνότερα, δεν αποτελεί παρά συστατικό για μια νύχτα ατελείωτης αμπελοφιλοσοφίας. Αισθάνομαι πως είπα πολλά σήμερα, μα και ελάχιστα ταυτόχρονα. 🙂 Ίσως γιατί δεν “κατέληξα” κάπου. Περισσότερο άνοιξα ορισμένες πόρτες, έκανα μερικές βόλτες, και βγήκα πάλι. Αν είστε απο εκείνους που θέλετε καταλήξεις όμορφες, πάρτε διαβάστε τη Βίβλο ή το Κοράνι. Εκεί δεν αφήνει καμία πόρτα ανοιχτή. 🙂

Για τη διαδρομή το κάναμε απλά, την “πορεία” που λένε. Ή μάλλον, τη νυχτερινή μας βόλτα. Ο προορισμός είναι κάπου πέρα, και προτιμάμε να τον ατενίζουμε απο μακριά. Όσο αφορά τον εαυτό μου, δε ξέρω αν “ξεδίψασε” εκείνο το συναίσθημα που με ώθησε εξαρχής να αφήσω το anime μου και να γράψω αυτό το κείμενο, μες στα ξημερώματα. Μάλλον είναι απο εκείνα τα συναισθήματα που αναβλύζουν συνεχώς, σαν αιώνια πηγή, δε στερεύουν ποτέ. Απλά υπάρχουν φάσεις που ακούς απο μακριά τον ήχο του νερού μέσα σου….

Το τελευταίο που θα πω είναι: ας γίνει ό,τι είναι να γίνει. Δε μας αφορά ό,τι δε μπορούμε να επηρεάσουμε με τις πράξεις μας.

Αυτά λοιπόν, πάω να πιω νερό γιατί δίψασα. (και να ολοκληρώσω το επεισόδιο εκείνου του anime, που παρεμπιπτόντως είναι φοβερό :P)