Ευχαριστούμε, Τομ Ρόμπινς

Ο κόσμος μας έγινε λίγο πιο φτωχός και – αλίμονο – ακόμα πιο σοβαρός απ’ ότι ήταν. Ένας μικρός χαιρετισμός στον άνθρωπο που μας έδειξε πόσο αρμονικά συνδυάζονται το γέλιο, η τόλμη, η κοινωνική κριτική και η μαεστρία των λέξεων. Πάνω απ’ όλα: η απεικόνιση της ζωής στην ύψιστη χαρά και απόλαυσή της. Σα να έφυγε ένας φίλος νιώθω – κάτι που μπορώ να το πω για ελάχιστους συγγραφείς ή καλλιτέχνες.

Ένα αφιέρωμα, λοιπόν, στο οποίο παραθέτω ορισμένα από τα ωραιότερα αποσπάσματα βιβλίων του Τομ Ρόμπινς – κείμενα του οποίου τόσες και τόσες φορές έχω μοιραστεί μέσα από αυτή τη σελίδα στο παρελθόν… και θα συνεχίσω να μοιράζομαι. Κι αυτό διότι κόντρα στον φόβο, την παραίτηση, τη μιζέρια και την παθητικότητα, ο Τομ Ρόμπινς μας θυμίζει πως ζωή δίχως ελευθερία και τόλμη δεν αξίζει. Με τα λόγια του: «Παράδεισος είναι το να ζεις μέσα στις ελπίδες σου και Κόλαση είναι το να ζεις μέσα στους φόβους σου. Και εξαρτάται απ’ τον καθένα τι απ’ τα δύο θα διαλέξει».

Ευχαριστούμε, Τομ. Θα προσπαθήσουμε να ζήσουμε, να δημιουργούμε και να χαμογελάμε, κόντρα στη μιζέρια, την κακοήθεια και τη σοβαροφάνεια των καιρών. Οι Τρυποκάρυδοι θα συνεχίσουν τις ηδονόφιλες πτήσεις τους, η Κούδρα και ο Αλομπάρ θα μας υπενθυμίσουν για άλλη μια φορά τη σχετικότητα του χρόνου και οι Καουμπόισσες θα μελαγχολήσουν λίγο… μα δεν θα το βάλουν κάτω.

«Αν οι θεοί φορολογούν την έκσταση, είμαι πρόθυμος να πληρώσω»

«Σίγουρα, στον κόσμο υπάρχει πολλή δυστυχία, αλλά υπάρχει και αρκετή απόλαυση. Αν κάποιος αποδιώξει την απόλαυση για ν’ αποφύγει τη δυστυχία, τότε τι έχει κερδίσει; Μια ζωή δίχως δυστυχία και δίχως ευχαρίστηση είναι μια ουδέτερη, άδεια ζωή, είναι το τίποτα του κενού […] Το να επιζητείς πραγματικά τη μηδαμινότητα του τίποτα είναι χειρότερο κι από ήττα. Είναι στενοκαρδία, είναι μια ατιμωτική υποχώρηση και παράδοση άνευ όρων. Σαν τα μωρά παιδιά που φοβούνται τόσο πολύ τον πόνο, ώστε απορρίπτουν τα μύρια γλυκά θαύματα της ζωής για να προστατευθούν από το πλήγωμα. Πώς μπορείς να σεβαστείς μια τέτοια αδυναμία, πώς μπορείς να θαυμάσεις έναν άνθρωπο που συνειδητά ενστερνίζεται την κενότητα, τη μετριότητα και την ασφάλεια, αντί να ρισκάρει την πιθανή οδύνη που μπορεί να προκύψει από κάποιες απογοητεύσεις; […]

Αν η επιθυμία προκαλεί οδύνες, ίσως αυτό να γίνεται επειδή δεν επιθυμούμε με σύνεση, ή επειδή είμαστε αδέξιοι στο να αποκτήσουμε εκείνο που επιθυμούμε. Αντί να κρυβόμαστε μέσα σ’ ένα πέπλο από προσευχές χτίζοντας τοίχους ολόγυρά μας, ενάντια στον πειρασμό, γιατί να μην γινόμαστε πιο επιδέξιοι στην εκπλήρωση της επιθυμίας; Η σωτηρία είναι για τους αδύναμους, αυτό τουλάχιστον πιστεύω εγώ. Δε τη θέλω τη σωτηρία. Εγώ θέλω ζωή, ζωή στην πληρότητά της, τόσο τη μιζέρια της, όσο και το μεγαλείο της.

Αν οι θεοί φορολογούν την έκσταση, είμαι πρόθυμος να πληρώσω. Αλλά και σε κάθε ευκαιρία, θα διαμαρτυρηθώ για τους φόρους τους, κι αν ο Οντίν, ή ο Σίβα, ή ο Βούδας, ή αυτός ο – πως τον λένε; – ο Χριστιανός, δε δεχτούν τη διαμαρτυρία μου, τότε κι εγώ θα δεχτώ την οργή τους. Στο κάτω κάτω, θα έχω γευτεί αυτό το συμπόσιο που έχουν απλώσει μπροστά μου, πάνω σ’ αυτόν τον πλούσιο, στρογγυλό πλανήτη, αντί ν’ απομακρύνομαι σαν φαφούτης γερολαγός. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι τα πιο απολαυστικά πράγματα της ζωής απλώθηκαν μπροστά μας, μόνο και μόνο για να μας βάλουν σε δοκιμασία και να κάνουν ακόμα πιο δύσκολη την απόκτηση του μεγάλου βραβείου: της ασφάλειας του τίποτα. Ένα τέτοιο φτηνό παιχνίδι με τη ζωή είναι ανάξιο, τόσο για τον άνθρωπο, όσο και για τους θεούς.»

[Από το «Άρωμα του Ονείρου», μτφ: Γ. Κωστόπουλος]

Εσύ λοιπόν πως θα αντιδρούσες;

«Υποθέστε ότι ένα πρωί ξυπνούσατε μ’ ένα παράξενο και ανήσυχο συναίσθημα, λες και ο κόσμος, την ώρα που κοιμόσαστε, είχε γείρει λιγάκι. Σηκώνεστε από το κρεβάτι και βρίσκετε τα συρτάρια της τουαλέτας σας να είναι λιγάκι ανοιχτά και μέσα στο ντουλαπάκι του φαρμακείου, τα μπουκαλάκια με τα φάρμακα πεσμένα κάτω (παρ’ όλο που ούτε εσείς ούτε κανένας άλλος μέσα στο σπίτι δεν είχε σηκωθεί τη νύχτα για να πάρει από το ντουλαπάκι ασπιρίνη, προφυλαχτικά ή βαζελίνη). Βλέπετε ακόμη ότι οι πίνακες που κρέμονται στους τοίχους, τα αμπαζούρ των πορτατίφ και τα βιβλία στη βιβλιοθήκη έχουν στραβώσει λιγάκι. Έξω από το σπίτι, τα μεγαλύτερα κτήρια γέρνουν αλά Πίζα, ή, αν μένετε στην εξοχή, βλέπετε ότι τα ποτάμια τρέχουν λιγάκι έξω από την κοίτη τους κι ότι τα δέντρα γέρνουν κι αυτά χωρίς εξαίρεση.

Ποια θα ήταν η αντίδρασή σας σε ένα τέτοιο φαινόμενο; Απαντήστε ειλικρινά και σοβαρά. Πως θα νιώθατε; Θα σας έπιανε φόβος; Σύγχυση; Απορία και άγχος; Θα τηλεφωνούσατε στην αστυνομία; Θα κάνατε την προσευχή σας; Ή θα περιμένατε μουδιασμένοι μια εξήγηση, μη θέλοντας να προσπαθήσετε να αναλύσετε αυτό το γεγονός, ή ακόμη και να το ζήσετε με όλα σας τα συναισθήματα μέχρι να διαβάσετε τις εφημερίδες, να ακούσετε τις ειδήσεις, να ακούσετε πως εξηγούν αυτή την κλίση οι ειδικοί από τα πανεπιστήμια, πριν μάθετε πως σκοπεύει να την αντιμετωπίσει το Πεντάγωνο, πριν σας καθησυχάσει ο Πρόεδρος, που μάλιστα μπορεί να επιμένει, όπως κάνουν οι Πρόεδροι, ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα;

Ή, αντί για φόβο, σύγχυση και αγωνία, ή, παράλληλα με το φόβο, τη σύγχυση και την αγωνία, θα νιώθατε μια έντονη παρόρμηση να ξεχάσετε αυτό που είχε συμβεί και να ξαναγυρίσετε και πάλι κανονικά στις δουλειές σας;

Ή, παράλληλα με την έντονη παρόρμηση να ξεχάσετε αυτό που είχε συμβεί και να ξαναγυρίσετε κανονικά στις δουλειές σας, μήπως θα νιώθατε ακόμη μια λαμπρή αίσθηση χαράς, ακατονόμαστη και αδικαιολόγητη, να γαργαλάει τη σπονδυλική σας στήλη; Μήπως θα νιώθατε κατά ένα παράξενο τρόπο να σας συνεπαίρνει αυτό το συναίσθημα της χαράς – να σας συνεπαίρνει, ίσως, επειδή μέσα σε ένα λογικό κόσμο όπου ακόμη και οι καταστροφές είναι κάτι το οικείο και πλησιάζουν να γίνουν ρουτίνα, επιτέλους είχε συμβεί κάτι που μοιάζει σχεδόν σαν να ‘χει βγει από παραμύθι;»

[Από το «Ακόμα και οι Καουμπόισσες Μελαγχολούν», μτφ: Γ. Κωστόπουλος/Γ. Μπαρουξής]

Οι ελπίδες και οι φόβοι μας

«Ένα μεγάλο μέρος της ζωής, τελικά, ανάγεται στο ερώτημα αν κάποιος μπορεί να πραγματοποιήσει τις φαντασιώσεις του, ή αλλιώς να καταλήξει να επιβιώσει μόνο μέσα από συμβιβασμούς που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Εγώ πιστεύω ότι ο Παράδεισος και η Κόλαση είναι εδώ, πάνω στη Γη. Παράδεισος είναι το να ζεις μέσα στις ελπίδες σου και Κόλαση είναι το να ζεις μέσα στους φόβους σου. Και εξαρτάται απ’ τον καθένα τι απ’ τα δύο θα διαλέξει».

Η Τζέλυ σταμάτησε για λίγο. «Κάποτε το είπα αυτό στον Τσινκ κι εκείνος μου είπε, “Κάθε φόβος είναι εν μέρει ελπίδα και κάθε ελπίδα είναι εν μέρει φόβος – πάψε να χωρίζεις τα πράγματα και να παίρνεις τη μία ή την άλλη πλευρά”. Ορίστε, όλο κάτι τέτοια λέει ο Τσινκ. Εσύ τι νομίζεις;»

[Από το «Ακόμα και οι Καουμπόισσες Μελαγχολούν», μτφ: Γ. Κωστόπουλος/Γ. Μπαρουξής]

Αποτυχία με στυλ

«Δυο τουλάχιστον ασθενείς είχαν πάρει από τον Δρα Ρόμπινς την ακόλουθη συμβουλή: «Ώστε νομίζεις ότι είσαι μια αποτυχία, ε; Ε, λοιπόν, μάλλον είσαι. Τι το κακό βλέπεις σ’ αυτό; Πρώτα πρώτα, αν είχες μια στάλα νιονιό, θα έπρεπε να έχεις μάθει πια ότι τους θριάμβους μας τους πληρώνουμε το ίδιο ακριβά με τις αποτυχίες μας. Συνέχισε λοιπόν να αποτυγχάνεις. Αλλά να αποτυγχάνεις με φινέτσα, να αποτυγχάνεις με χάρη, να αποτυγχάνεις με στυλ. Μια μέτρια αποτυχία είναι εξίσου ανυπόφορη με μια μέτρια επιτυχία. Αγκάλιασε την αποτυχία! Αναζήτησε την. Μάθε να την αγαπάς. Αυτός μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος για να καταφέρουμε ποτέ να γίνουμε ελεύθεροι».

[Από το «Ακόμα και οι Καουμπόισσες Μελαγχολούν», μτφ: Γ. Κωστόπουλος/Γ. Μπαρουξής]

Θρησκεία και Θείο

«Η θρησκεία είναι μια προσπάθεια προσδιορισμού και δέσμευσης του θεϊκού. Το Θείο βρίσκεται σε αιώνια ροή και αλλαγή, κινείται συνέχεια, αλλάζει μορφή. Αυτή είναι η φύση του. Είναι απόλυτο, όπως λένε, αλλά το στοιχείο της απολυτότητας το οποίο το διακρίνει είναι εκείνο της απόλυτης κινητικότητας. Είναι απόλυτα κινητό· απόλυτα υπερβατικό· απόλυτα εύκαμπτο· απόλυτα απρόσωπο. Έχει τις όψεις του θεού και της θεάς, αλλά, σε τελική ανάλυση, δεν είναι αρσενικό ή θηλυκό, με τον ίδιο τρόπο που δεν είναι άστρο ή κατσαβίδι. Είναι το σύνολο όλων αυτών των πραγμάτων, αλλά το σύνολο αυτό δεν μπορεί ποτέ να καταγραφεί στον πίνακα. Το Θεϊκό είναι πέρα από περιγραφές, πέρα από τη γνώση, πέρα από την κατανόηση. Η καλύτερη προσέγγιση ενός ορισμού που θα μπορούσαμε να δώσουμε θα ήταν να πούμε ότι το Θείο είναι Δημιουργία διαιρούμενη από Καταστροφή. Αλλά η μικρότητα της ψυχής, η ανεπάρκεια του πνεύματος, δεν μπορούν να αρκεστούν σ’ αυτό. Θέλουν να βάλουν ένα πρόσωπο στο Θείο. Φτάνουν στο σημείο να του αποδίδουν μικροπρεπή ανθρώπινα συναισθήματα (θυμό, ζηλοτυπία, κ.λπ.) και δεν κάθονται ποτέ να σκεφτούν ότι αν ο Θεός ήταν ένα ον, οι προσευχές μας θα τον είχαν σκοτώσει από ανία εδώ και πολύ καιρό.

Το Θείο είναι επεκτεινόμενο, ενώ η θρησκεία είναι περιοριστική. Η θρησκεία προσπαθεί να περιορίσει — να αναγάγει —το Θείο σε μια κατανοητή ποσότητα την οποία να μπορούν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά οι θνητοί, να το προσδιορίσει και να το καλουπώσει μια για πάντα, ώστε να μη χρειαστεί να το επαναξιολογήσουμε ποτέ. Με τα σφυριά των ψαλμών και τα καρφιά του δόγματος, σταυρώνουμε και ξανασταυρώνουμε, προσπαθώντας να καρφώσουμε στους στάσιμους βωμούς μας το αποδημητικό φως του κόσμου.

Έτσι, αφού η θρησκεία είναι μια ψευδής μαρτυρία του Θεϊκού, η θρησκεία είναι βλασφημία. Και από τη στιγμή που έκανε την ανίερη συμμαχία της με την πολιτική, έγινε η πιο επικίνδυνη και καταπιεστική δύναμη που έχει γνωρίσει ποτέ ο κόσμος.»

[Από τον «Χορό των Εφτά Πέπλων», μτφ: Γ. Μπαρουξής]

Γιατί να υπάρχει το φεγγάρι;

«Πάρτε μια κάποια νύχτα τον Αύγουστο. Η Πριγκίπισσα Λη–Τσέρι αγνάντευε απ’ το παράθυρο της σοφίτας της. Ήτανε πανσέληνος. Το φεγγάρι είχε στρογγυλέψει τόσο πολύ που κόντευε να κατρακυλήσει. Φαντάσου να ξυπνάς και να βρίσκεις το φεγγάρι τάβλα στο πάτωμα του λουτρού, σαν το μακαρίτη τον Έλβις Πρίσλεϋ, δηλητηριασμένο από παγωτό μπανάνα. Ήταν ένα φεγγάρι που μπορούσε να ξυπνήσει άγρια πάθη σε μια κοιμισμένη αγελάδα. Ένα φεγγάρι που μπορούσε να διαολέψει το κάθε κουνελάκι. Ένα φεγγάρι που μπορούσε να κάνει τις κοτρώνες να μοιάζουν σεληνόλιθοι, να μεταμορφώσει την Κοκκινοσκουφίτσα σε μεγάλο κακό λύκο. Πάνω από μια ώρα, η Λη–Τσέρι αγνάντευε το άπειρο τ’ ουρανού.

«Έχει λόγο να υπάρχει το φεγγάρι;» ρώτησε η Πριγκίπισσα το Μαγεμένο Βασιλόπουλο.

Το Μαγεμένο Βασιλόπουλο έκανε σα να του ‘χαν κάνει μια χαζή ερώτηση. Ίσως και να ‘ταν έτσι.

Ο Αλμπέρ Καμύ έγραψε πως το μόνο σοβαρό ερώτημα είναι αν πρέπει ν’ αυτοκτονείς ή όχι.

Ο Τομ Ρόμπινς έγραψε πως το μόνο σοβαρό ερώτημα είναι αν ο χρόνος έχει αρχή και τέλος.

Σίγουρα όταν το ‘γραψε ο Καμύ θα ‘χε στραβοκοιμηθεί κι ο Ρόμπινς θα ‘χε ξεχάσει να βάλει το ξυπνητήρι. Ένα είναι το σοβαρό ερώτημα. Κι αυτό είναι: Ποιός ξέρει να κάνει την αγάπη παντοτινή; Απάντησέ μου σ’ αυτό και θα σου πω αν πρέπει ν’ αυτοκτονείς ή όχι. Απάντησέ μου σ’ αυτό και θα σε καθησυχάσω για την αρχή και το τέλος του χρόνου.

Απάντησέ μου σ’ αυτό και θα σου αποκαλύψω αν έχει λόγο να υπάρχει το φεγγάρι.»

[Από τον «Τρυποκάρυδο», μτφ: Ντ. Γαρουφαλιάς]