Ο Χρόνος των Pink Floyd, ο χρόνος των ανθρώπων… και ο δικός σου χρόνος

Υπάρχει λόγος που το “Time” είναι ένα από τα εμβληματικότερα τραγούδια ενός από τους εμβληματικότερους δίσκους όλων των εποχών. Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, επίσης, πως στη σειρά του δίσκου, δυο τραγούδια μετά το “Time”, ακολουθεί ένα άλλο διαχρονικό φλοϋδικό τραγούδι: το “Money”. Χρόνος… και χρήμα. Και ανάμεσά σε αυτά τα δυο μια γέφυρα που τιτλοφορείται: “The Great Gig in the Sky”. Ένα τραγούδι για τον θάνατο και το πέρασμα που σηματοδοτεί.

Δεν ξέρω αν οι Floyd έβαλαν τυχαία τα τραγούδια με αυτή τη σειρά στον δίσκο: Χρόνος… Θάνατος… Χρήμα. Όμως μπορώ να πω πως η συγκεκριμένη διαδοχή τραγουδιών αποτελεί ένα είδος υπαρξισμού στη μουσική του εκδοχή. Ο χρόνος που περνάει… η σκέψη του θανάτου… το άγχος… και η επακόλουθη καταφυγή στην κοινωνική σύμβαση του χρήματος, ως μορφή καταφυγής ενός ολόκληρου πολιτισμού. Εκεί που δεν σκέφτεσαι, μόνο δουλεύεις, παλεύεις… και ξοδεύεις.

Θα εστιάσω στο “Time”. Το τραγούδι ξεκινάει με το τικ τοκ του μηχανικού ρολογιού, σύμβολο του κατασκευασμένου χρόνου. Όταν αντηχεί το ξυπνητήρι, ο ήχος του είναι διαπεραστικός: ο μηχανικός χρόνος, ο χρόνος της κοινωνίας των ανθρώπων, ο χρόνος που μετριέται, υπολογίζεται και ξοδεύεται. Ο χρόνος της εργασίας και της ρουτίνας. Ναι, είναι ενοχλητικός ο ήχος του ξυπνητηριού και τα σφυροκοπήματα των καμπάνων – διότι είναι ενοχλητικός αυτός ο χρόνος. Δεν θέλουμε να τον σκεφτόμαστε και προτιμούμε να τον ξοδεύουμε όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα.

“Ticking away the moments that make up a dull day
Fritter and waste the hours in an off-hand way”

Είχα κάποτε διαβάσει (σ’ ένα βιβλίο του Έριχ Φρομ) πως μόνο οι άνθρωποι βαριούνται – όχι τα ζώα. Η βαρεμάρα, στην οποία αναφέρονται οι Floyd, είναι σύμβολο ενός πολιτισμού σε άρνηση. Άρνηση ή αναζήτηση κάποιας μαγικής λύσης.

“Kicking around on a piece of ground in your home town
Waiting for someone or something to show you the way”

Αν όμως τα μηχανικά ρολόγια στο τραγούδι των Floyd αντηχούν διαπεραστικά (και μας ωθούν να χαμηλώσουμε την ένταση στα ηχεία), η συνέχεια του τραγουδιού είναι πολύ διαφορετική: ένα απαλό τικ τοκ· νότες από τα μουσικά όργανα που απλώνονται σαν ιμπρεσιονιστικές πινελιές, διάσπαρτες εδώ κι εκεί· κιθάρα, τύμπανα και πλήκτρα που εναρμονίζονται μεταξύ τους με αργούς, ατμοσφαιρικούς ρυθμούς… και το αποτέλεσμα μοιάζει σχεδόν εξώκοσμο. Είναι λες και έχουμε μεταβεί από τον ψεύτικο, κατασκευασμένο χρόνο (τα ρολόγια)… στον ΑΛΗΘΙΝΟ χρόνο: έναν χρόνο που αντηχεί αιώνιος, μυστήριος και αρμονικός σαν τον παφλασμό κάποιας απέραντης θάλασσας.

Νομίζω πως αυτή η σύγκρουση ανάμεσα στο κατασκευασμένο και το φυσικό, το πεπερασμένο και το αιώνιο, αποτελεί σήμα κατατεθέν του τραγουδιού στο σύνολό του. Σκέψου πως δύο μέλη της μπάντας εναλλάσσουν τα φωνητικά τους: το κουπλέ, τραγουδημένο από τον David Gilmour, ακούγεται άγριο, επιθετικό. Το ρεφρέν, με τα φωνητικά του Richard Wright, ακούγεται γλυκό, παρηγορητικό θα λέγαμε. Σαν τα δύο πρόσωπα του χρόνου: ο χρόνος σαν αδυσώπητη φουρτούνα και ο χρόνος σαν απέραντος ωκεανός. Ο πατέρας που θερίζει και η μητέρα που σε παίρνει στην αγκαλιά της.

Το κεντρικό νόημα είναι η συνειδητοποίηση πως… κάποια στιγμή όλα τελειώνουν. Ξαφνικά νιώθεις πως τρέχεις και δεν φτάνεις. Μια συνειδητοποίηση που δεν είχες νεότερος. Κανείς δεν σου είπε τότε πως έπρεπε να τρέξεις – το «πυρ» της γραμμής εκκίνησης διέφυγε της προσοχής σου.

“You are young and life is long and there is time to kill today
And then one day you find ten years have got behind you
No one told you when to run, you missed the starting gun”

Ναι, κάποια στιγμή όλα τελειώνουν.

“The time is gone, the song is over, thought I’d something more to say”

………………………

Όμως ο δίσκος των Pink Floyd συνεχίζεται. Και (πραγματικά θεωρώ πως δεν είναι τυχαία η διαδοχή των τραγουδιών) ακολουθεί το “Great Gig In The Sky”. Είναι ένα τραγούδι για τον θάνατο… όμως ταυτόχρονα, είναι ένα τραγούδι που μοιάζει με γέφυρα. Με κάποιο πέρασμα. Τα φωνητικά εδώ διαφέρουν – δίχως στίχους, έχοντας σκοπό να κοινωνήσουν ίσως εκείνο που δεν λέγεται με λόγια.

Και μετά… η προσγείωση στην υλική πραγματικότητα: “Money”. Το πιο «υλιστικό» τραγούδι ενός πνευματικού δίσκου – κάτι που φανερώνεται και στο μουσικό του στυλ, όντας το πιο ανεβαστικό και δυναμικό τραγούδι του άλμπουμ. Δε νομίζω πως είναι τυχαία η συμπερίληψή του στη μέση ακριβώς: είναι λες και οι Floyd επιθυμούν να δηλώσουν κάτι για τη «μεσαία κατάσταση της ζωής».

Κι εδώ, λίγο πριν το τέλος, θα επιχειρήσω μια σύνδεση των τραγουδιών – και θα επανέλθω, κυκλικά, στο σημείο απ’ το οποίο ξεκινήσαμε. Ισχύει, λοιπόν, αυτό που λένε: «ο χρόνος είναι χρήμα»;

Ισχύει – εφόσον λέγοντας «χρόνο» σκεφτόμαστε το ενοχλητικό γκάρισμα του ρολογιού και τις καμπάνες που μας ξεκουφαίνουν στο ξεκίνημα του “Time” των Pink Floyd. Ήχος που σκόπιμα έγινε ενοχλητικός, εκ μέρους τους – θέλοντας να δηλώσουν πόσο τεχνητός, καταπιεστικός και – εν τέλει – ψεύτικος είναι ο χρόνος του ρολογιού, ο χρόνος της δουλειάς και της ρουτίνας. Ένας χρόνος που υπολογίζεται, μετριέται και ξοδεύεται… όπως ακριβώς το χρήμα.

Είναι ο χρόνος των ανθρώπων.

Πίσω και πέρα απ’ αυτόν όμως, δεσπόζει ο άλλος χρόνος. Ο Χρόνος με κεφαλαίο Χ. Είναι η αργόσυρτη εναρμόνιση των μουσικών οργάνων όταν παύει το τικ-τακ. Είναι τα παραινετικά, σχεδόν υπνωτιστικά φωνητικά του Richard Wright στο ρεφραίν. Είναι μια συμβουλή που μοιάζει να έρχεται από πολύ μακριά, απέραντα μακριά… κι όμως ψιθυρίζεται στο αυτί σου. Μια συμβουλή που ψιθυρίζει πως ο χρόνος είναι κάτι απείρως περισσότερο από χρήμα. Κάτι απείρως πολυτιμότερο από χρήμα.

Αυτός είναι ο χρόνος του Εδώ και Τώρα και του Πάντοτε. Αυτός επίσης είναι ο δικός σου χρόνος.

Ζήσε τον.

Λόγια από το Φονικό Κουνέλι, Φλεβάρης 2025